ថ្ងៃនេះខ្ញុំផ្សាយជាថ្មី រឿងកោះត្រល់ (ផ្នែកចុងបញ្ចប់នៃទំព័រនេះ និយាយអំពីពាក្យ កូសាំងស៊ីន Co-Chin Chine) ដោយសារ ឃើញតែសរសេរចេញពីភាគី ខ្មែរ ថា កោះត្រល់ជារបស់ខ្មែរ ឬ ថា រដ្ឋាភិបាលមិនហ៊ានទាមទារមកវិញ ឬ ថា អ្នកនេះ អ្នកនោះ ជាអ្នកធ្វើបាត់បង់កោះត្រល់ ឬ អស់សិទ្ធិទាមទារកោះត្រល់មកវិញ។ ខ្ញុំសូមលើកទឹកអំពី ភស្តុតាងផ្លូវច្បាប់, ប្រវត្តិសាស្រ្ត, ប្រជាសាស្រ្ត របស់ភាគី វៀតណាម មានដូចតទៅ ( ដើម្បីកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋ គេត្រូវផ្អែកលើគោលការណ៍ទាំង ៣)
ខាងក្រោមជា ទ្រឹស្តី មែន ណាត មន្រ្តីកិច្ចការព្រំដែននៃ បក្សប្រឆាំងឬ រដ្ឋាភិបាលស្រម៉ោលនៅក្រៅប្រទេស ដែលលើកឡើងថា កោះត្រល់ នៅកៀក ជិតបង្កើយជាមួយ កម្ពុជា ដែល គួរមានជារបស់កម្ពុជា ! បើខ្ញុំបកស្រាយប្រឆាំងទស្សនៈនេះ គេថា ខ្ញុំជា យួន ចុះ មែន ណាត ជានណា? សូមមើលព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត ដូចជា
- សន្ធិសញ្ញា បារាំងសៀម ឆ្នាំ ១៩០៤ និង ១៩០៧ ដែល កំណត់ព្រំដែនថ្មី គឺ សៀម ត្រូវដកទ័ព ទៅនៅ កោះកុងវិញ ដោយសារ មុននេះ តំបន់កោះត្រល់ គ្រប់គ្រងដោយ វៀតណាម និង សៀម មានព្រំដែនជាប់គ្នា។
- ឆ្នាំ ១៩៣៩ ជាឆ្នាំនៃការ កូសបន្ទាត់ព្រំដែនទឹក ខ្សែព្រីវីយេ ហេតុអ្វីចាំបាច់គូសខ្សែនេះ? ដោយសារ កម្ពុជាក្រោម ពោរពេញដោយជនជាតិ យួន វៀតណាម ជាពិសេស កោះត្រល់ ដូច្នេះ បារាំងចាំបាច់ក្នងការធ្វើ រដ្ឋបាល ជំរៀន ដែនដី និង ញែកអំណាច វៀតណាម កម្ពុជា និង អំណាចដែនដី បារាំង
- ឆ្នាំ ១៩៤៦ កម្ពុជា បាត់បង់កម្ពុជាក្រោមទៅ វៀតណាម តាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយ ស្តេចក្បត់ជាតិ ខ្សែស៊ីសុវត្តិ..ដែលមាន តំំណាង ០៣ នាក់មកពី វៀតណាម និង ០៣ នាក់ មកពី កម្ពុជា ចំពោះការសម្រេចថា តើ កម្ពុជាក្រោម ត្រូវស្ថិតនៅ ក្រោមវៀតណាម? បារាំង? ឬ កម្ពុជា? ជាលទ្ធផល គឺ បានទៅ វៀតណាម ដោយសារ ស្តេចខ្មែរក្បត់ជាតិ បោះឆ្នោត អនុប្បវាទ ដូច្នេះ វៀតណាម ៣សម្លេង ខ្មែរ បាន ២ សម្លេង ។
- ឆ្នាំ ១៩៥៣ កម្ពុជា ប្រកាសឯករាជ្យ ទាមទារទឹកដី ដូចសព្វថ្ងៃ គឺ ទទួលស្គាល់ខ្សែ ប្រីវីយេ ឆ្នាំ ១៩៣៩ ព្រោះ កងទ័ពវៀតណាម នៅកាន់កាប់តំបន់ រាម ក្បែរ ក្រុងព្រះសីហនុ ដូច្នេះ វៀតណាម ទទួលបាន កម្ពុជាក្រោម ឆ្នាំំ ១៩៤៦ វៀតណាម ត្រូវតែទទឡស្គាល់ខ្សែរ ព្រីវីយេ ជាខ្សែព្រំដែន បែបនេះ គឺ វៀតណាម ខាតបង់ទឹកដីដែលដណ្តើមបាន។ បណ្ហាត្រង់ថា កម្ពុជា ព្រមបាត់បង់កោះត្រល់ ឬ សុខចិត្តបាត់បង់ តំបន់ រាម នៅ ក្រុងព្រះសីហនុ ដែល ក្តោមទាំងកោះត្រល់?
- ដូចនេះ ជាការសរុប មែន ណាត ជាក្រុមមនុស្សបំរើ នយោបាយ សៀម ដែលច្រណែនថា វៀតណាម ដណ្តើមបានដី កម្ពុជា ច្រើនជាង សៀម ៕
Mèn Nath 2011 #ស្វែងយល់៖ អនុសញ្ញារបស់ UN ស្តីអំពីច្បាប់សមុទ្រ ឆ្នាំ១៩៨២ (UNCLOS-1982) ជំពូកទី២ ផ្នែក២ មាត្រា៣ ចែងថា «រាល់រដ្ឋទាំងអស់ មានសិទ្ធិបង្កើតប្រវែងនៃដែនសមុទ្ររបស់ខ្លូន រហូតដល់ដែនកំណត់មិនលើសពី ចម្ងាយ ១២ ម៉ាយល៍ ស្មេីនឹង ២២,២ គីឡូម៉ែត្រ ដែលវាស់ពីខ្សែបន្ទាត់មូលដ្ឋាន ដែនកំណត់អនុលោមតាមអនុសញ្ញានេះ»។
តាមលក្ខខណ្ឌភូមិសាស្ត្រជាក់ស្ដែង កោះត្រល់ មានរយៈចម្ងាយត្រឹមតែ ១៥ គីឡូម៉ែត្រ ពីខេត្តកំពត ប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានតភ្ជាប់ជាមួយជួរភ្នំក្រវាញផងទៀត។ ជាប់ខាងត្បូងក្បែរកោះត្រល់ មានចង្កោមកោះក្រចកសេះ ចម្ងាយប្រមាណ ៥ គីឡូម៉ែត្រពីកោះនេះ។ កោះទាំងនេះ មានរយៈចម្ងាយប្រមាណ ៤៥ គីឡូម៉ែត្រ ពីតំបន់ហាទៀង នៃខេត្តកៀនយ៉ាង (កម្ពុជាក្រោម) ប្រទេសវៀតណាម។
កោះត្រល់ និងចង្កោមកោះក្រចកសេះ ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ចុះហត្ថលេខាជាមួយវៀតណាម ទទួលស្គាល់ថា«#ជារបស់វៀតណាម» នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងដែនទឹកប្រវត្តិសាស្ត្រ ថ្ងៃ ៧ ខែ ៧ ឆ្នាំ១៩៨២ ជាកិច្ចព្រមព្រៀងខុសច្បាប់ នាសម័យវៀតណាមត្រួតត្រាកម្ពុជា។ នេះបើផ្អែកតាមកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ និងឯកសារតវ៉ារបស់ សាំងហ្កាពួរ ថៃ សហរដ្ឋអាមេរិក និងអាល្លឺម៉ង់ ទៅអង្គការ UN នៅទសវត្សរិ៍ទី៨០។
តាមឯកសារផ្លូវច្បាប់ជាតិ និងអន្តជាតិនានា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវធ្វើនារាករណ៍ឯកសារខុសច្បាប់ទាំងអស់ក្នុងទសវត្សរិ៍ទី៨០ រួចប្តឹងប្រទេសវៀតណាម លើករណីកោះត្រល់ និងចង្កោមកោះក្រចកសេះ ទៅសហប្រធានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស (PPA-1991) និងតុលាការអន្តរជាតិ (ICJ)។
អត្ថបទខ្លីដោយ ម៉ែន ណាតនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និងចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (SMD) ...........#ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និង #ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (#SMD) #ម៉ែនណាត #កោះត្រល់ #ចង្កោមកោះក្រចកសេះ
- ឆ្នាំ ៥០០ មានមនុស្សទៅរស់នៅលើ កោះត្រល់ Koh Tral Phú Quốc នេះ តែគ្មានសញ្ញាថាមានជនជាតិខ្មែរឡើយ ក្នុង អរិយធម៍ អូកែវ ។
- ១៦១៥ មានឯកសារថា ព្រះរាជាខ្មែរ មានចំណារថា កោះត្រល់ ដែនកោះខ្មែរ
- ១៦៧១ ជនជាតិចិនឈ្មោះ Mac Jiu (Moc Kinh Jiu), នាំក្រុមគ្រួសារ ទាហាន និង ប្រជាជនរបស់គេប្រមាណជា ៤០០ នាក់ជិះសំពៅមកចតនៅ ខាងលិចកោះត្រល់ បន្ទាប់ពី សើបសួរថា កោះនេះស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលកម្ពុជា ជនជាតិចិន បានបន្តសំពៅទៅ ក្រុងឧត្តុងទៀត ដើម្បីចរចារ តែត្រូវក្លាយជា ការបៈទង្គិចគ្នាប្រដាប់អាវុធ។
- ១៦៨០ មានជនជាតិចិន ម្នាក់ឈ្មោះចិនខ្មៅ (ចិនកាម៉ៅ--ខេត្តទឹកខ្មៅ) ជាអ្នករកស៊ីល្បែងកាស៊ីណូ បានទទួលការយល់ព្រមពីស្តេចខ្មែរ បើកទីក្រុងជំនួញមួយនៅ ហាទៀង ដែលក្នុងនោះមានទាំងកោះត្រល់ផងដែរ។ ជនជាតិចិន បានបង្កើតជាកំពង់ផែដ៍ទំនើប និងបើកកាស៊ីណូ ៧ កន្លែង រួមមាន កោះកុង រាម កំពង់សោម កំពត បន្ទាយមាស និង កោះត្រល់ ហ្វូកុក នេះដែរ។ បន្ទាប់ពីបានបង្កើតជារដ្ឋ គេបានដូរ ឈ្មោះកោះ ពីកោះត្រល់ ទៅជាកោះ ហ្វូកុក ប្រែថា ដែនដីរុងរឿង Rich Land
- ១៧០៨ បន្ទាប់ ចិនខ្មៅនេះ បង្កើតជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ ក្រោយមក រណបជាមួយ ស្តេច យួន។
- ១៧៣៦ ចិនខ្មៅ Mạc Cửu បានស្លាប់ និងបាន តែងតាំង កូនប្រុសឡើងធ្វើជាមេដឹកនាំ
- ១៧៣៩ កងទ័ពខ្មែរ បានលើកទៅវាយយក រដ្ឋ ហាទៀង Hatien តែត្រូវបាន បរាជ័យទាំងស្រុង ដោយសារ តប ត វិញ បន្ទាប់ពីឈ្នះសង្រ្គាម រដ្ឋ ហាទៀង ប្រកាសជារដ្ឋ ឯករាជ្យ រួច ដាក់រណប ជាមួយ ស្តេច យួន។
- ១៧៥៨ មានសង្រ្គាម រវាង ទ័ព យួន និង ទ័ពសៀម ដែលទ័ពសៀម វាយចូលគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ហាទៀង ចំណែកស្តេច ហាទៀង បានភៀសខ្លួនចូលទៅជាមួយ ស្តេច យួន ចំណែក រដ្ឋ ហាទៀង ដាក់ជានគរចំណុះ នគរខ្មែរ
- ១៧៦០ ដល់ ១៧៨០ កងទ័ពបារាំង France Force យក ហ្វូកុក Phú Quốc ធ្វើជាមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹក ដើម្បីគាំទ្រ កងទ័ពវៀតណាម ដែលត្រូវ កងទ័ព នគរចម្ប៉ា (កងទ័ពចាម the Tây Sơn army ) តាមវាយប្រហារ។ រាល់ឯកសារ សុទ្ធតែ អះអាងថា កោះ Phú Quốc ជាទឹកដី ដែនកោះវៀតណាម ។
- ១៧៧១ រដ្ឋហាទៀង បៈះបោរ ហើយត្រូវទ័ពសៀម បង្រ្កាបជាថ្មី
- ១៧៧៣ ទ័ព សៀមដកថយទៅវិញ
- ១៨៥០ កំណើតពាក្យថាប្រទេស Indonesia = Indian Island គឺកោះ ឥណ្ឌា
- ១៨៥៨ សង្រ្គាម បារាំង វៀតណាម
- ១៨៨៤ សង្រ្គាម បារាំង ចិន
- ១៧៨៧ ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម បារាំង វៀតណាម
- ១៨១០ ក្នុងដំណើរ យាងស្តេច យួន ទៅ នគរសៀម បានរៀបរាប់អំពី រដ្ឋបាលស៊ីវិល និង យោធារបស់ វៀតណាម នៅលើ កោះ Phú Quốc
- ១៨២២ អ្នកការទូតអគ្លេស ក្នុងដំណើរមពី សាំងហ្គាពូ បានសរសេរឈ្មោះ កោះ Phú Quốc ក្នុងឯកសាររបស់គាត់ The place which we had now visited is called by the Cochinchinese, Phu-kok, and by the Siamese Koh-dud... In the Kambojan language it is called Koh-trol... It is the largest island on the east coast of the Gulf of Siam, being by our reckoning not less than thirty-four miles in length. It is commonly bold high land, the highest hills rising to seven or eight hundred feet. A few spots here and there on the coasts only are inhabited, -the rest being, as usual, covered with a great forest, which we were told, contained abundance of deer, hogs, wild buffaloes, and oxen, but no leopards or tigers... The inhabitants of Phu-kok were described to us as amounting to four to five thousand, all of the true Cochinchinese race, with the exception of a few occasional Chinese sojourners. They grow no species of corn and their husbandry is confined to a few coarse fruits and esculent green vegetables and farinaceous roots
- ១៨៥៦ ស្តេចខ្មែរ ព្រះនាម អង្គដួង បានថ្វាយទួលទៅ ប្រសិត អគ្លេស ថា ទ្រង់ប្រគល់កោះ Phú Quốc ឲ្យទៅ បារាំង គោលបំណងដើម្បីចងសម្ព័ន្ធយោធាជាមួយ ទ័ពបារាំង ខ្មែរ ប្រឆាំង ទ័ពវៀតណាម តែ ភាគីបារាំង មិនយល់ព្រម ។
- ១៨៧៧ សង្រ្គាម បារាំង យួនផ្ទុះ ស្តេច អង្គឌួង ទូលថ្វាយទៅ ស្តេចបារាំង ណាប៉ូឡេអ៊ុងថាទឹកដី កោះត្រល់គ្រប់គ្រង ដោយ យួន គឺជា ទឹកដីខ្មែរស្របច្បាប់។
- ១៩៣៩ តំណាងភាគី បារាំង ចុះគូសខ្សែ ប្រេវីយ៉េ ចែក ដែនទឹក និង ដែនកោះ រវាងគូរជម្លោះ កម្ពុជា និង ទឹកដី កូសាំងស៊ីន Cochinchine
- ១៩៤៩ ដែនដី កូសាំងស៊ីន ក្លាយជា ទឹកដីប្រទេស វៀតណាម
- ១៩៤៩ កងទ័ពចិន តៃវ៉ាន់ ៣៣,០០០ នាក់ បោះទីតាំងនៅកោះ ហ្វូកុក និង ដកថយទៅ កោះតៃវ៉ាន់ ឆ្នាំ ១៩៥៣
- ១៩៥៣ ដល់ ១៩៧៥ កោះត្រល់ គឺជាគុគដ៍ធំ ដែលមាន អ្នកទោសជាង ៤០,០០០ នាក់។ Phú Quốc Prison
- ១៩៥៤ ទឹកដី សហភាពបារាំង France Union ត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យ វៀតណាម
- ១៩៦៤ មានការប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិ ចន្រ្ទា ស្វាយរៀង សម្តេច នរោត្តមសីហនុ បញ្ជូនផែនទីណ ទៅ UN ដែលបញ្ជាកថា ទទួលស្គាល់ខ្សែ ប្រវីយ៉េ។
- ១៩៦៧ ភាគីវៀតណាម ទទួលស្គាល់ ខ្សែប្រវីយ៉េ ជាខ្សែព្រំដែន ?
- ១៩៦៩ សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ប្រកាសជាថ្មីស្តីពីការ ទទួលស្គាល់ខ្សែរ ប្រវីយ៉េ ខណៈភាគី លន់ នល់ ទាមទារ លើសពី ខ្សែប្រវីយ៉េ
- ១៩៧៥ ទ័ពខ្មែរក្រហម វាយចូលកាន់កាប់កោះត្រល់ តែ៣ថ្ងៃក្រោយ កងទ័ពវៀតណាមវាយបណ្តេញចេញវិញ។
- ១៩៧៦ កម្ពុជាលៈបង់ការទាមទារសិទ្ធិលើកោះត្រល់ Cambodia dropped its claims to Phú Quốc in 1976 តែបន្តទាមទារតំបន់ជុំវិញ កោះត្រល់
- ១៩៨២ កម្ពុជា វៀតណាម ចុះសន្ធិសញ្ញាលើ ដែនទឹកប្រវត្តិសាស្រ្ត
- ១៩៩៩ កម្ពុជា វៀតណាម ដែលមានសភាជាតិទាំង សង ខាង ចុះសន្ធិសញ្ញាទទួលស្គាល់ខ្សែ ប្រវីយ៉េ
គួរដឹង! ប្រវត្តិ “កោះត្រល់” ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាក្រសួងអប់រំ! ភូមិសាស្ត្រកោះត្រល់ នៃដែនសមុទ្រកម្ពុជា ដែលដើមរឡើយជា កោះប្រវត្តិសាស្ត្រ នៃ ប្រទេសកម្ពុជា បានត្រូវកត់ត្រា ដាក់ចូលក្នុង សៀវភៅសិក្សាសង្គមថ្នាក់ទី៨ នៃ ការបោះពុម្ពផ្សាយឆ្នាំ ២០១១ របស់ក្រសួងអប់រំ យុវជន និង កីឡា គឺជា ការបង្កើតបាននូវការរំលឹកឡើងវិញ ពី ប្រវត្តិកោះសមុទ្រដ៏ធំមួយនេះ ធ្លាប់ស្ថិតនៅក្នុងការគ្រប់គ្រង របស់ កម្ពុជា កាលពីសម័យរាជាណាចក្រមុនៗ គឺ នៅមុន ការចូលមកដាក់នឹមត្រួតត្រា របស់ អតីតអាណានិគម បារាំងនៅឆ្នាំ១៨៦៣។
នៅក្នុងសៀវភៅសិក្សាសង្គមរបស់សិស្សថា្នក់ទី៨ នៅទំព័រទី៣ បានសរសេរថា តំបន់មាត់សមុទ្រ តំបន់នេះស្ថិតនៅ ប៉ែកនិរតីប្រទេសកម្ពុជា មានខេត្តកោះកុង ខេត្តព្រះសីហនុ ខេត្តកែប និង ខេត្តកំពត ហើយចែកចេញជាបីផ្នែក មានទំនាបឆ្នេរ ឆ្នេរ និងឈូង និងមានប្រវែង ៤៤០គីឡូម៉ែត្រ ពីតំបន់ចាំយាមព្រំដែនថៃ ដល់ហាទៀងព្រំដែនប្រទេសវៀតណាម។ ឈូងសមុទ្រកម្ពុជា សំបូរដោយប្រជុំកោះ ដូចជា កោះកុង កោះរ៉ង់ កោះរង់សន្លឹម កោះថ្មី កោះទន្សាយ កោះតាង កោះពូលូវៃ ហៅកោះអាចម៍សេះជាដើម។ ប៉ុន្តែកោះត្រល់ ជាកោះភ្នំដ៏ធំមួយនៅបាំងពីមុខខេត្តកំពត ដែលពីដើមឡើយជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីខ្មែរ បច្ចុប្បន្ននេះ បានកាន់កាប់ដោយប្រទេសវៀតណាម ដែលភាសាវៀតណាម ហៅថា កោះភូកុក (Phu Quoc) ។
ប៉ុន្តែប្រវត្តិសាស្ត្រ មិនបានវិលទៅរកអតីតកាលនោះទេ គេថាកង់រទេះវិលបានក៏អាស្រ័យ លើការទាញរបស់សត្វពាហនៈ។ ការកាត់កោះត្រល់ចូលក្នុងទឹកដីកូសាំងស៊ីន គឺជាការទទួលខុសត្រូវមួយរបស់អាណានិគមបារាំង ដែលក្រោយមក វាបានក្លាយជារបស់វៀតណាមដោយជៀសមិនរួច គឺដោយសារតែអតីតអាណានិគមនេះ បានកាត់ដោយជាមួយនឹងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមកាលពីថ្ងៃ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩។
លោក សឺន ស៊ូប៊ែរ្តិ៍ អ្នកនយោបាយខ្មែរម្នាក់ មកពីគណបក្សសិទិ្ធមនុស្ស និងជាអ្នកវិភាគខាងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរមួយរូប មិនបានស្ដីបន្ទោសមកលើមេដឹកនាំខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ទេ តែគាត់ថាគឺជាកាតព្វកិច្ចមួយរបស់ប្រទេសអាណានិគមបារាំង ៖”មែនទែនទៅចៅហ្វាយស្រុកនៅ កំពត សូមអោយបារាំងជួយមើលព្រោះពីខ្មែរទៅពិបាកជិះការណូតអីទៅ ជិះទូកទៅម្ល៉ោះហើយអោយបារាំងជួយមើលកោះហ្នឹង បារាំងហ្នឹងវាបានដាក់ចូលទៅក្នុងរដ្ឋបាលកូសាំងស៊ីន ដល់ឆ្នាំ១៩៤៩ បារាំងផ្ដល់កូសាំងស៊ីនទៅ អធិរាជបាវដាវភ្ជាប់តាំងពីកោះត្រល់ហ្នឹងទៅ”។
បើនិយាយពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ទឹកដីកម្ពុជា កោះត្រល់ ពិតជាផ្នែកមួយរបស់កម្ពុជា យ៉ាងពិតប្រាកដ ប៉ុន្តែភាពមិនច្បាស់លាស់ បានកើតឡើងនៅពេលអាណានិគមបារាំងបានកាត់តំរឹមខ្សែព្រំដែនទឹកសមុទ្រជាមួយដែនដីកម្ពុជាក្រោម គេហៅថា តំបន់កូសាំងស៊ីន ទៅអោយវៀតណាម ។
ប៉ុន្តែបើវិលទៅរកសម័យកាលស្ដេចអង្គឌួង រហូតមកដល់សម័យកាលរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រព្រះនរោត្តម សីហនុ កាលពីក្នុងទសវត្ស ១៩៦០ ព្រះអង្គមិនដែលបានទទួលស្គាល់ទាំងស្រុងថា កោះត្រល់គឺជាផ្នែកមួយរបស់វៀតណាមនោះទេ។ តែបើគិតមកដល់ពេលនេះ គឺកាន់តែជ្រៅប្រវត្តិសាស្ត្រ ពិតជាមិនវិលត្រឡប់ក្រោយវិញឡើយ។ ការគ្រប់គ្រង កោះត្រល់ ដោយប្រទេសវៀតណាម គឺនៅតែជាកំហុសរបស់អាណានិគមបារាំង និងមេដឹកនាំខ្មែរជំនាន់មុនៗ ។
លោក សុខ ទូច បណ្ឌិតវិទ្យាសាស្ត្រខាងនយោបាយ មានប្រសាសន៍ថា បើគិតទៅអតីតកាល គឺជាការទទួលខុសត្រូវរួមគ្នា ទាំងអាណានិគមបារាំង ក៏ដូចមេដឹកនាំខ្មែរជំនាន់មុន ៖” ការបាត់បង់នេះ ហៅថាពពួក តាមដែលខ្ញុំដឹងវាក្លាយជាឈ្មោះវៀតណាមទៅហើយ ខេត្តច្រើនឯទៀត ដែលប្រែក្លាយជា ខេត្តខ្មែរ ខេត្តឃ្លាំង អីហ្នឹងទៅជា ខេត្តឈ្មោះវៀតណាម នេះជាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយ ប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ គឺជា ការជូរចត់សម្រាប់ អ្នកដឹកនាំជំនាន់មុនៗ ដែលលោកមិនបានដោះស្រាយរឿងនេះ អោយបានជ្រះស្រឡះ មុននៃការបណ្ដេញអាណានិគមបារាំង”។
កោះត្រល់ ដែលវៀតណាម ហៅថា កោះភូកុក វាមានទំហំដី ៥៧៤គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ បើតាមគេហទំព័រ Wikipedia អន្តរជាតិ វាស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីភូមិសាស្ត្រ ខេត្តគៀងអាង ប្រទេសវៀតណាម។ វាជាតំបន់ទេសចរណ៍ ដ៏មានប្រជាប្រិយភាពរបស់វៀតណាម។ វាសម្បូរដោយ ត្រី និង ជាសំបុកចំការម្រេចរបស់ប្រជាជនវៀតណាម។ កោះ Phu Quoc បានក្លាយជាដែនទឹកប្រវតិ្តសាស្ត្រ របស់ វៀតណាម នេះ បើតាមផ្ទាំងសីលាវត្ត Cau វៀតណាម នៅឆ្នាំ១៩៣៧ ។ កាលពីក្នុង សង្គ្រាមវៀតណាម នៅឆ្នាំ១៩៧៣ កោះនេះបានក្លាយជា ជំរុំឃុំអ្នកទោសដ៏ធំបំផុត របស់ វៀតណាមខាងត្បូង។
សំរាប់លោក វ៉ា គឹមហុង ប្រធានគណកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា ក៏មានប្រសាសន៍ថា អគ្គទេសាភិបាលបារាំងកាលណោះ បានយកមកស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន នៅឆ្នាំ១៩៣៩ ហើយក្រោយមកកាត់ទៅអោយវៀតណាមតាមរយៈទឹកដីកូសាំងស៊ីន ៖”ដូច្នេះតាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩ បារាំងដាក់អោយភ្ជាប់ខេត្តហាទៀង តាំងពី១៩៤៩ មកដល់ឥឡូវយើងអត់ដែលមានពេលជជែកដេញដោលអោយស៊ីជំរៅទេ រហូតដល់១៩៦៤ព្រះករុណាដាក់ផែនទីទៅអោយអង្គការសហប្រជាជាតិ អោយប្រទេសជិតខាងទទួលស្គាល់ យើងដាក់ខ្សែ ប្រ៊ីយេ អគ្គទេសាភិបាល ថាអោយកោះត្រល់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងហាទៀង ហ្នឹងកំពុងទាមទាររឿងព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា វៀតណាម ។ វៀតណាមគេអត់ព្រមទេ គេអត់ឆ្លើយទេ”។
បើតាមគេហទំព័រ Wikipedia អន្តរជាតិនៅថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥ កងទ័ពខ្មែរក្រហម បានចូលវាយលុកហើយបានកាន់កាប់កោះនេះ ប៉ុន្តែភ្លាមៗនោះកងទ័ពវៀតណាមបានចូលដណ្ដើមកាន់កាប់បានវិញ ។
លោក រ៉ុង ឈុន សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និងជាប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ មានប្រសាសន៍ថា ជាការល្អ អី្វជាប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺត្រូវតែអោយ កូនខ្មែរបានដឹងនោះ បើទោះបីមានការប្រែប្រួលយ៉ាងក៏ដោយ ៖” តាមការពិតប្រវត្តិសាស្ត្រគឺជាមុខវិជ្ជាពិត ហើយខ្ញុំគិតថាអ្វី ដែលក្រសួងលើកឡើងដាក់បញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាអប់រំនិយាយពីបញ្ហា ប្រវត្តិកោះត្រល់ ដែលជាកោះរបស់ខ្មែរ ហើយបានចូលក្នុងសៀវភៅសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រ យើងគិតថាចង់អោយកូនខ្មែរបានដឹងលឺស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិសាស្ត្រអំពីកោះត្រល់”។
យ៉ាងណាក៏ដោយគេថា រឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រនៃដែនទឹកសមុទ្រកោះត្រល់ ដែលវៀតណាម ហៅថា កោះភូកុក វាបានដើរឆ្ងាយជិត ១០០ឆ្នាំ ទៅហើយបើយើងក្រឡែកទៅរកអតីតកាលគឺសែនឆ្ងាយសន្លឹម ដូចជើងមេឃតែបើតាមសៀវភៅសិក្សាសង្គមថ្នាក់ទី៨ នៃក្រសួងអប់រំប្រទេសកម្ពុជា កោះត្រល់ ឬកោះភូកុក គឺជាកោះភ្នំដ៏ធំមួយនៅបាំងពីមុខខេត្តកំពត។ បើយ៉ាងណាប្រវត្តិសាស្រ្តបានរំកិលទៅមុខគ្មានពេលឈប់ឡើយ៕ (កំណត់ត្រាសិលា) ផ្ដល់សិទ្ធិ៖ មនោវិជ្ជា
កោះត្រល់ (Koh Trol / Koh Tral) ដែលមានចម្ងាយ ៤ គ.ម ពី កោះសេះ ប្រមាណ ១៣ គ.ម ពីឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ជាស្រុកចំណុះអោយ ខេត្តក្រមួនស និង មានចម្ងាយប្រហែល ៤៥ គ.មពី ខេត្តពាម កម្ពុជាក្រោម (ប្រទេសវៀណាមសព្វថ្ងៃ)។ កោះនេះមានផ្ទៃក្រឡា ៥៧៤ គ.មការ៉េ ហើយមានទំហំជិតប៉ុនប្រទេសសង្ហបូរី នៅលើកោះមានប្រជាជនប្រម៉ាណជា៥សែនអ្នកក្នុងនោះមានប្រជាជនខ្មែរប្រហែលជា ២០០គ្រួសារ រួមបញ្ចូលទាំងខ្មែរកម្ពុជាក្រោម និងខ្មែរដែលមកពីខេត្តកំពត ក្រៅពីនោះសុទ្ធសឹងតែជាប្រជាជនយួន ហើយប្រជាជនវៀតណាមបាននៅទីនោះយូរជាងគេចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៧៧០ ។
កោះត្រល់មានឆ្នេរសមុទ្រសរុបជាង១០០គម ហើយមានឆ្នេរស្អាតៗជាច្រើន តែគួរឲ្យស្តាយណាស់កោះនេះមិនមាននៅសេះសល់ឈ្មោះខ្មែរសួម្បីតែមួយម៉ាត់បើនិយាយពីរមណីយដ្ឋាននៅទីនោះ រួមមាន ទឹកឆាឬ ទឹកធ្លាក់ មាន២កន្លែង ១ រមណីយដ្ឋានទឹកឆា គំនូរ (SUOI TRANH) ២ រមណីយដ្ឋានទឹកឆា ថ្មតុក (SUOI DA BAN) មានឆ្នេរស្អាត់ៗជាច្រើនទៀតដូចជា ១ ឆ្នេរផ្កាយ (BAI SAO) ២ ឆ្នេរ ធំ (BAI THOM) ៣ ឆ្នេរ វែង (BAI DAY) នឹងឆ្នេរមួយចំនួនធំទៀតដែលមិនបានរៀបរាប់អស់នៅក្នុងអត្ថបទនេះ។ កោះនេះមានឆ្នេរចំនួន២ប្រភេទឆ្នេរមួយប្រភេទដែលនៅខាងត្បូងកោះជាឆ្នេរមួយដែលអំណោយផលដល់វិស័យទេសចរណ៍សម្រាប់ជិះទូកលើរលក នឹងជិះទូកប្រដេញខ្យល់យ៉ាងសប្បាយ ព្រោះឆ្នេរនេះមានខ្យល់ខ្លាំងហើយរលកធំៗដែលអំណោយផលទៅដល់ទេសចរណ៍ប្រភេទនេះ ចំណែកឆ្នេរខាងជើងកោះជាឆ្នេរស្ងប់ខ្យល់ដូចនៅក្រុងព្រះសីហនុ ដោយសារស្ងប់ខ្យល់នេះហើយវាអំណោយផលដល់ការងូតទឹកកម្សាន្តរបស់ភ្ញៀវទេសចរ ហើយឆ្នេរនេះមានខ្សាច់សក្បុសស្អាត់ហួសនឹងថ្លែង។
កោះត្រល់មានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដូចជា ស្ពាន ថ្នល់ អាកាសយានដ្ឋាន និងរមណីយដ្ឋា សណ្ឋាគារ ផ្ទះសំណាក់ ទីផ្សា ផ្សារាត្រីលក់គ្រឿងសមុទ្រស្រស់ ៗ នឹងវត្ថុអានុស្សាវរីយ៍ក្នុងតំបន់។
សំគាល់: កោះត្រល់មានចម្ងាយប្រហែលតែ៤គមប៉ុណ្ណោះពី កោះសេះ នៃខេត្តព្រះសីហនុ។
ប្រវត្តិរឿងរ៉ាវពិតជាវែងឆ្ងាយពិបាកនឹងរ៉ាយរ៉ាប់ឲ្យអស់សេចក្តី តែខ្ញុំព្យាយាមសង្ខេបឲ្យខ្លីថា ដោយសារ តែបារាំងបានសម្រេចបែងចែកដែនទឹករដ្ឋបាលគ្រប់គ្រងរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាមនៅឆ្នាំ១៩៣៩ នោះហើយដែលជាដើមចមនៃការបាត់ទឹកដីកោះត្រល់ឲ្យទៅវៀតណាម។ ពេលនោះខ្មែរយើងស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបារាំងនៅឡើយ។ អ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរឬវីរៈជនខ្មែរជាច្រើនរូបដូចជា អាចារ្យ ហែមចៀវ ពោធិ៍កំបោរ លោក ប៊ុណ្ណ ចន្ទម៉ុល ត្រូវបានបារាំងចាប់និងយកដាក់ពន្ធនាគារនៅគុកកោះត្រឡាច ដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងត្បូងឈាងខាងកើតនៃព្រៃនគរ (ហូជីមិញ) ដោយសារតែការបះបោរប្រឆាំងនឹងបារាំងនៅជំនាន់នោះ។ កោះត្រឡាច យួន ហៅថា "កូ ង ដាវ (Côn Đảo) ឬ កូ ង ស៊ើ ង (Côn Sơn)" បារាំង ហៅថា ពូ លូ កុង ដ័ រ (Poulo Condor)។
អ្នកនយោបាយនិងថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរជាច្រើនរូបបានទាញហេតុផលរៀងៗខ្លួនដើម្បីពន្យល់ថាមូលហេតុអ្វីបានជាកោះត្រល់របូតទៅវៀតណាម ។ បញ្ហាទឹកដីនិងព្រំដែន មិនខុសពី «ចម្រៀងមួយបទដែលតែងមិនចេះចប់នោះទេ» វាជារឿងតភាគ វែងជាងរឿង "មួយពាន់មួយយប់" ដែលជជែកមិនចេះអស់និងមិនចេះហើយ ។
ជម្លោះប្រវត្តិសាស្រ្ត៖ ហួសពេលហើយអូន!
ពលរដ្ឋខ្មែរដែលឈានជើងមកដល់កោះត្រល់តែងជញ្ជក់មាត់ស្តាយក្រោយថាហេតុអ្វីបានជាកោះខ្មែរយើងធ្វើឲ្យធ្លាក់ទៅដៃវៀតណាម? ជម្លោះដែនដី និងដែនទឹកមិនមែនជារឿងថ្មីរបស់កម្ពុជាហើយក៏មិនមែនជារឿងចម្លែករបស់ពិភពលោកដែរ។ រហូតមកទល់ពេលនេះ ប្រទេសជាច្រើន មិនថាជាប្រទេសតូចឬធំ ប្រទេសអ្នកមានឬក្រនោះឡើយ នៅតែជំពាក់វាក់វ័ន្តទៅនឹងជម្លោះដែនដីនិង ដែនកោះដែលពុំទាន់ដោះស្រាយដាច់ស្រេច ហើយប្រទេសខ្លះក៏ត្រូវបាត់បង់ដែនដីខ្លះ ឬបង្ខំចិត្តបោះបង់ចោលដោយគ្មានការតវ៉ា ដោយសារតែហេតុផលថា វាហួសសមត្ថភាពនឹងដោះស្រាយ ឬពុំនោះទេត្រូវប្រមូល ធនធានទាំងអស់ ដែលមានរួមទាំងជីវិតពលរដ្ឋខ្លួនឯងផង ដើម្បីធ្វើសង្រ្គាម ដណ្តើមយកដីឬកោះមួយចំណែកណានោះមកវិញ។ បែរមករឿងកោះត្រល់វិញ ឧបមាថាខ្មែរនៅតែជាម្ចាស់ តើអាចមានមហាសេដ្ឋីខ្មែរយើងណាម្នាក់យកមកអភិវឌ្ឍទ្រង់ទ្រាយធំបានឬទេ? នៅពេលដែល កោះខ្មែរជិត៦០ទៀត ហាក់ដូចជាពុំទាន់រកអ្នកវិនិយោគធំពិតប្រាកដប្រកបដោយទស្សនវិស័យយូរអង្វែងនៅឡើយ។
មហាសេដ្ឋីវៀតណាមមួយរូបឈ្មោះ Phat Nhat Vuong ជាអ្នកជំនួញមួយរូបដែលធ្លាប់រកស៊ីឈើនិងជំនួញផ្សេងៗទៀតជាមួយឡាវនិងកម្ពុជា បានចំណាយទុនជាច្រើនលើការ អភិវឌ្ឍតំបន់ទេសចរច្រើនកន្លែងនៅវៀតណាម ធ្វើឱ្យពិភពលោកស្គាល់ប្រទេសមួយនេះកាន់តែច្រើន ដោយមិនត្រឹមតែធ្វើសណ្ឋាគារប្រណិតៗលំដាប់ផ្កាយ៥ទេ តែអភិវឌ្ឍជាចង្កោម រៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់វិស័យបង្កើតជាក្រុងទេសចរថ្មីនិងជាកន្លែងដែលអាចទទួលមេដឹកនាំពិភពលោកសម្រាប់កិច្ចប្រជុំធំៗបាន ដែលជាការ ជួយលើកមុខមាត់របស់វៀតណាមទាំងមូល។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ខ្ញុំគិតថាបើខ្មែរអាចយកករណីកោះត្រល់ជាចំណុចចាប់ផ្តើម ដើម្បីបង្វែរពីការឈឺចាប់ ឬការសោកស្តាយនេះ ទៅជាឆន្ទៈថ្មីមួយដើម្បីប្រែក្លាយកោះខ្មែរដែល នៅសេសសល់ឲ្យទៅជាកោះឋានសួគ៍ កោះនៃក្តីស្រមៃ កោះនៃក្តីសុបិន ជាជាងស្រមៃរបស់ដែលបាត់ ហើយមិនអភិវឌ្ឍរបស់ដែលកំពុងមាននៅក្នុងដៃ៕ ដកស្រង់ពីហ្វេកប៊ុក លោក ពុយ គា (Puy Kea)
កោះត្រល់ ជាកោះមួយធំ របស់កម្ពុជា តាំងពីមុនឆ្នាំ ១៩៣៩ ដែលមានចម្ងាយ តែ ១៥ គម ពីឆ្នេរខេត្តកំពត តែមានចម្ងាយ ៤៥ គម ពីឆ្នេរខត្តហាទៀង ប្រទេសវៀតណាម ។ ស្ថិតនៅក្រោមនឹមអាណានិគមបារាំង នៅឆ្នាំ ១៩៣៩ បារាំងបានសំរេចផ្ទេរការគ្រប់គហរងកោះត្រល់ពីកម្ពុជា ទៅឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាជ្ញាធរកូសាំងសុីន ដោយ អត្តនោម័តរបស់អគ្គទេសាភិបាលបារាំងឈ្នោះ ប្រេវីយេ ដោយគ្មានការតវ៉ា ។ នៅឆ្នាំ ១៩៤៩ គឺ១០ ឆ្នាំក្រោយមក បារាំងបានប្រគល់ដែនដីកូសាំងសុីនមកឲ្យ ស្តេច បាវ ដាយ នៃប្រទេស អាណ្ណាម ក៏រួមមានកោះត្រល់នេះដែរ។ គ្មសនការតវ៉ាពីរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរពេលនោះទេ ។ នៅពេល សម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ទាមទារ ឯករាជ្យ ពីបារាំង ក៏ មិនបានទាមទារកោះត្រល់ដែរ ក្នុងក្រទ្បាផ្ទៃប្រទេសកម្ពុជា ១៨១០៣៥ គម២ មិនមានកោះត្រល់ទេ។ រហូតមកដល់សម័យខ្មែរក្រហមគ្រប់គ្រង ក៏ខ្មែរក្រហមចង់វាយយកកោះត្រល់មកវិញដែរ តែមិនអាចទៅរួច ទីបំផុតមហិច្ឆតាចង់បានកោះត្រល់របស់ខ្មែរក្រហម បានត្រឹមទទួលស្គាល់កោះត្រល៉ជារបស់វៀតណាម ។ ក្នុងនាមជាជនជាតិ ខ្មែរ យេីងពិតជាមានការសោកស្តាយនូវការបាត់បង់កោះត្រល់ តែធ្វេីដូចម្តេច បេីនេះវាជាផលវិបាកនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ បានត្រឹមសោកស្តាយប៉ុណ្ណោះ ។ ជនដែលខំស្រែកដាក់កំហុសមកលេីរាជរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ វាគ្រាន់តែជាការឃោសនានយោបាយ ធ្វេីឲ្យខ្មែរបែកបាក់និងកាន់តែឈឺចាប់ប៉ុណ្ណោះ កុំនិយាយថាខ្លួនស្នេហាជាតិលេីសគេលេីសឯងនោះ វាមិនផេះទេ ល្មបឈប់ស្រែកទៅ ។
បក្សប្រឆាំងទាមទាររដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ច្បាប់អន្តរជាតិទាមទារកោះត្រល់មកកម្ពុជាវិញ វ៉ាស៊ីនតោន គណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលកម្ពុជារំលាយ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ បានទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ដោយប្រើប្រាស់អនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ ១៩៨២ (the United Nations Convention for the Law of the Sea) ហៅកាត់ថា UNCLOS ដើម្បីទាមទារមកវិញនូវប្រជុំកោះមួយចំនួន ដែលប្រទេសវៀតណាមកំពុងគ្រប់គ្រង រួមទាំងកោះត្រល់ផងដែរ។ ការទាមទារនេះធ្វើឡើង ក្រោយពីសហគមន៍អាស៊ានដែលមានប្រទេសវៀតណាមជាប្រធានឆ្លាស់វេននៅឆ្នាំនេះ បានបង្ហាញជំហរគាំទ្រនៅក្នុុងកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទី៣៦ របស់ខ្លួនកាលពីសប្តាហ៍មុន ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយប្រើប្រាស់យន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ រួមទាំងអនុសញ្ញា UNCLOS នេះ។ លោក អ៊ុំ សំអាន អតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្រនិងបច្ចុប្បន្នជាអ្នកទទួលខុសត្រូវខាងកិច្ចការព្រំដែនរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍ នៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដាថា ខណៈដែលប្រទេសវៀតណាមចង់ប្រើប្រាស់ច្បាប់អន្តរជាតិដើម្បីទាមទារដែនសមុទ្រ ដែលខ្លួនមានជម្លោះជាមួយចិនក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏ត្រូវប្រើយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិដើម្បីទាមទារដែនសមុទ្រដែលខ្លួនបានបាត់បង់មកវិញដែរ។ យើងក៏ជំរុញទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលរបបក្រុងភ្នំពេញប្តឹងទៅតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ នៅទីក្រុងឡាអេ ដោយប្រើអនុសញ្ញាហ្នឹងដើម្បីទាមទារយកកោះត្រល់ ចង្កោមកោះក្រចកសេះ ហើយនិងដែនសមុទ្រខ្មែរយើងយកមកវិញ»។ អនុសញ្ញា UNCLOS បានកំណត់ថា ប្រទេសនីមួយៗមានសិទ្ធិនៅលើដែនសមុទ្រហើយអាចបង្កើតវិសាលភាពនៃដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួួន មិនឲ្យលើសពី១២ ម៉ៃសមុទ្រ (12 nautical miles) ឬស្មើនឹង២២.២២៤ គីឡូម៉ែត្រ លើផ្ទៃដី ដោយវាស់ចាប់ពីបន្ទាត់មូលដ្ឋានដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន។
កោះត្រល់ ដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសវៀតណាម ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៥គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា និងប្រមាណ ៤៥គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរសមុទ្រវៀតណាម។ចង្កោមកោះដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយចំនួន រួមទាំងកោះត្រល់ផងនេះ គឺជាបញ្ហារសើបរវាងប្រទេសជិតខាងទាំងពីរអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សន៍មកហើយ ដោយគណបក្សប្រឆាំងតែងចោទគណបក្សកាន់អំណាចថាជា «អាយ៉ង» របស់វៀតណាម និងមិនហ៊ានទាមទារកោះទាំងនោះពីវៀតណាមមកវិញ។វីអូអេបានព្យាយាមទាក់ទងលោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីសុំការឆ្លើយតប ប៉ុន្តែមិនអាចទាក់ទងបានទេ នៅយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។ តែលោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា កម្ពុជាបានបាត់បង់កោះត្រល់ទៅប្រទេសវៀតណាម ដោយសារប្រទេសបារាំងដែលជាអាណាព្យាបាលតំបន់ឥណ្ឌូចិន ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំងបានកាត់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម រួមទាំងកោះនេះទៅឲ្យវៀតណាមរួចទៅហើយ។
អាហ្នឹងឲ្យអ្នកដែលថាទាមទារបានហ្នឹងទៅទាមទារទៅ។ ហើយបើទាមទារបាន យើងខ្ញុំក៏ត្រេកអរដែរ ពីព្រោះការសោកស្តាយមិនមែនសោកស្តាយ តែត្រឹមអស់លោកអ្នកថាហ្នឹងទេ។ ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ទូទាំងប្រទេស សុទ្ធតែសោកស្តាយទាំងអស់។ ប៉ុន្តែលទ្ធភាពយើងថាតើយើងធ្វើម៉េច?» លោកបន្ថែមថា គោលជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគ្មានគោលការណ៍ទាមទារកោះនោះមកវិញទេ៕
អ្នកជំនាញថាបារាំងមិនដែលកាត់កោះត្រល់ឲ្យវៀតណាម សកម្មជនព្រំដែនសច្ចាថា នឹងនៅតែបន្តទាមទារយកកោះត្រល់ របស់ខ្មែរ ដែលកំពុងគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម សព្វថ្ងៃនោះ មកជាសម្បត្តិរបស់ខ្មែរវិញឱ្យបាន ទោះក្នុងកាលៈទេសៈ ឬត្រូវប្រើរយៈពេលយូរប៉ុណ្ណាក៏ដោយ។ ពួកគេចោទប្រកាន់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ បច្ចុប្បន្ន ថាបានធ្វើឲ្យបាត់កោះដ៏ធំរបស់ខ្មែរមួយនេះ។ ប៉ុន្តែមេដឹកនាំខ្មែរតែងអះអាងថា អាជ្ញាធរបារាំង បានកាត់កោះនោះទៅឲ្យវៀតណាម ហើយបញ្ហាទាំងនេះបានចប់សព្វគ្រប់រួចទៅហើយ។ ក្រុមអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការព្រំដែនខ្មែរនៅឯនាយសមុទ្រប្រកាសថា បញ្ហាកោះត្រល់នៅ តែជាបញ្ហាដែលមិនទាន់ចប់សព្វគ្រប់នោះទេ សូម្បីអតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្ត សុរាម្រិត និងលោកទេសាភិបាលបារាំង ប្រេវីយេ (Previer) ក៏មិនដែលកាត់សេចក្ដីថា កោះខ្មែរដ៏មានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបានមួយនេះ ជាកម្មសិទ្ធិដាច់មុខរបស់វៀតណាម នោះដែរ។
ប្រធានគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេសបារាំង លោក ស៊ាន ប៉េងសែ អះអាងថា បញ្ហាកោះត្រល់ គឺជាបញ្ហាជាតិទាំងមូល ហើយកោះមួយនេះក៏មិនដែលត្រូវបានសម្រេចតាមផ្លូវច្បាប់ម្ដងណាឲ្យទៅវៀតណាម នោះទេ។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហាកោះត្រល់នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១២ បានប្រកាសក្នុងរដ្ឋសភាពីមូលហេតុនាំឲ្យកោះត្រល់លែងជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្មែរថា ដោយសារតែឯកសារព្រះបាទ សម្ដេចព្រះ នរោត្ដម សីហនុ ដាក់តម្កល់នៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិនៅឆ្នាំ ១៩៦៤ បានទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់ ប្រេវីយេ ដែលបានកាត់កោះត្រល់ទៅឱ្យប្រទេសវៀតណាម។
លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា ខ្មែរបានបាត់កោះត្រល់របស់ខ្លួន នៅឆ្នាំ១៩៣៩ ក្រោយពីអគ្គទេសាភិបាលឥណ្ឌូចិន របស់បារាំង លោក ប្រេវីយេ បានដាក់កោះ ត្រល់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងក្នុងដែនដីកម្ពុជាក្រោម ឬ កូសាំងស៊ីន ហើយឆ្នាំ១៩៤៩ បារាំងបាន ប្រគល់ដែនដីកូសាំងស៊ីន ដែលជាទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទៅឲ្យព្រះចៅបៅដាយ នៃប្រទេសវៀតណាម។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កាសែតរស្មីកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៥ បានដកស្រង់បន្ទូលរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ចុះផ្សាយថា ព្រះអង្គមិនដែលទទួលស្គាល់កោះត្រល់ ជារបស់វៀតណាម ម្ដងណានោះឡើយ។
រីឯក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជបិតារបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបាទ នរោត្តម សុរាម្រិត អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរអង្គនេះ ក៏បានចេញព្រះរាជក្រឹត្យមួយចុះថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥៧ ត្រាស់បង្គាប់ថា កោះត្រល់ គឺជាកោះដែលប្រទេសខ្មែរដាក់លក្ខខណ្ឌថា ត្រូវរក្សាទុកនូវសិទ្ធិប្រវត្តិសាស្រ្ត។
ជាមួយគ្នានេះផងដែរ នៅឆ្នាំ១៩៣៩ ទេសាភិបាលបារាំង លោក ប្រេវីយេ បានសរសេរជាលាយលក្ខណ៍អក្សរកត់ត្រាថា បារាំងបានកំណត់ចម្ងាយប្រវែង ៣គីឡូម៉ែត្រពីខាងជើងកោះត្រល់ ត្រូវគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសខ្មែរ ហើយកោះត្រល់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រង ដោយកូសាំងស៊ីន ឬ បារាំង។ ក៏ប៉ុន្តែការគ្រប់គ្រងនេះ គ្រាន់តែជាការគ្រប់គ្រងផ្នែករដ្ឋបាល និងតម្រួតប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯបញ្ហាទាក់ទងរឿងភ្ជាប់កោះត្រល់ទាំងនេះទៅប្រទេសខ្មែរ ឬ កូសាំងស៊ីននោះ ត្រូវទុកមួយអន្លើសិនជាដាច់ខាត។
លោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានចោទលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថា មិនចេះស្រឡាញ់ជាតិ និងទឹកដីរបស់ខ្លួន។ លោកអំពាវនាវឲ្យកូនខ្មែរគ្រប់រូបបន្តការទាមទារយកទឹកដីរបស់ខ្លួនមកវិញ ទោះស្ថិតក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ។
កោះត្រល់មានផ្ទៃដីសរុប ទំហំ ៥៤០គីឡូម៉ែត្រក្រឡា គឺធំជិតប៉ុនផ្ទៃដីប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore)។ កោះនេះស្ថិតនៅចម្ងាយ ៥គីឡូម៉ែត្រ ពីកោះក្រចកសេះ ហើយចម្ងាយ ១៥គីឡូម៉ែត្រ ពីឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរភាគខាងត្បូង និង ៤៥គីឡូម៉ែត្រ ពីខេត្តហាទៀន ប្រទេសវៀតណាម។
អតីតប្រធានចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក អ៊ុំ សំអាន ដែលតែងដឹកនាំបាតុកម្មតវ៉ាអំពីបញ្ហាបូរណភាពទឹកដីថ្លែងថា ទោះបីបារាំង បានដាក់នឹមអាណានិគមលើប្រទេសខ្មែរពិតមែន តែបារាំង មិនដែលបានកាត់ដែនដីកោះមួយនេះឲ្យទៅប្រទេសវៀតណាម នោះឡើយ។ លោកបានជំរុញឲ្យមេដឹកនាំខ្មែរគួរទាមទារកោះត្រល់មកវិញ តាមរយៈការប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។
លោក អ៊ុំ សំអាន បញ្ជាក់ថា ដោយសារតែកិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៩៨២ រវាងលោក ហ៊ុន សែន ជាមួយលោក ង្វៀង កូថាច់ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសវៀតណាម និងសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥ បាននាំឲ្យកម្ពុជា បាត់បង់ក្រោះត្រល់ ដែលមានតម្លៃកាត់ថ្លៃពុំបាននេះ។ លោកបានពន្យល់ថា សន្ធិសញ្ញាទាំងនេះធ្វើឡើងផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
ចំណែកសកម្មជនព្រំដែនដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងប្រទេសន័រវ៉េ (Norway) លោក អៀរ ចាន់ណា ព្រមានថា លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវតែយកកោះត្រល់នេះមកឲ្យខ្មែរវិញជាដាច់ខាត បើពុំនោះសោតទេ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខប្រវត្តិសាស្ត្រអំពីការបាត់បង់កោះត្រល់ ចេញពីផែនទីប្រទេសកម្ពុជា។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ កំពុងបង្កើនល្បឿនអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងពេញទំហឹង ដើម្បីធ្វើឲ្យកោះត្រល់ ដែលភាសាវៀតណាម ហៅថា «ភូកុក» ក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍ និងពាណិជ្ជកម្មលំដាប់ពិភពលោក។ ក្រុមហ៊ុនទេសចរណ៍ខ្លះ បានហៅឆ្នេរសមុទ្ទនៅកោះត្រល់ ថាជា «ឆ្នេរសួគ៌ា»។
សព្វថ្ងៃកោះត្រល់ មានជនជាតិវៀតណាម រស់នៅចំនួនជិត ១០ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះមានផ្លូវថ្នល់ខ្វាត់ខ្វែង អគាររដ្ឋាភិបាល សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ សណ្ឋាគារ ភូមិគ្រឹះ អាគារលក់ទំនិញ និងផ្សារទំនើបៗ ព្រមទាំងអាកាសយានដ្ឋានខ្នាតអន្តរជាតិ ១កន្លែង និងកំពង់ផែអន្តរជាតិ ៣កន្លែង ដែលជាមធ្យោបាយយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការពង្រីកវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងទេសចរណ៍។
ប្រជាជននៅទីនោះឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ បានចំណាយប្រាក់ជាង ១ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក សម្រាប់អភិវឌ្ឍកោះត្រល់នេះ៕
វិភាគ៖ តើនរណាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវករណីបាត់កោះត្រល់? ផែនទីកោះត្រល់ (រូបភាពពី ៖ Google Map) កោះត្រល់មានទំហំជិតប៉ុនប្រទេសសិង្ហបុរីទាំងមូល ស្ថិតនៅចម្ងាយ១៦ គីឡូម៉ែត្រពីប្រទេសកម្ពុជា និងមានចម្ងាយ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីប្រទេសវៀតណាម។ បើតាមអ្នកសិក្សាអំពីបញ្ហាព្រំដែនសមុទ្រ និងបណ្ឌិតច្បាប់ថា ផ្អែកតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ និងច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ កោះនេះស្ថិតក្នុងអធិបតីភាពរបស់កម្ពុជា ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នកោះនេះគ្រប់គ្រងដោយវៀតណាម និងមានឈ្មោះជាភាសាវៀតណាមថា កោះភូកុក។
តើកោះត្រល់របូតបានទៅវៀតណាមដោយវិធីណា?
អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាព្រំដែនសមុទ្រ លោកហុង សុខហូ ឲ្យដឹងថា នៅឆ្នាំ១៩៣៩ លោកប្រេវីយេបានគូសខ្សែបន្ទាត់បែងចែកដែនទឹករវាងកម្ពុជា និងកូសាំងស៊ីន ដោយដាក់កោះទាំងឡាយដែលនៅខាងត្បូងបន្ទាត់ប្រេវីយេ ១៤០អង្សារ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរបស់កូសាំងស៊ីនជំនាន់នោះ ប៉ុន្តែលោកប្រេវីយេបានបញ្ជាក់នៅក្នុងលិខិតដដែលរបស់លោកក្នុងផ្នែកខាងក្រោមថា កោះត្រល់ជាកោះរបស់ខ្មែរ នៅតែជាកោះរបស់ខ្មែរដដែល ដោយលោកប្រើពាក្យថា អនិស្សរៈភាព ដែលខុសពីពាក្យឯករាជ្យភាព។
នៅថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៩ រដ្ឋសភាបារាំងបានអនុម័តច្បាប់ភ្ជាប់ដែនដីកូសាំងស៊ីនទៅឲ្យព្រះចៅយួនបាវដាយ នៃវៀតណាមខាងត្បូង តាមអំពើចិត្ត ដោយមិនបានសួរនាំ រដ្ឋាភិបាលខ្មែរ។
តើការភ្ជាប់ដែនដីកូសាំងស៊ីនទៅឲ្យវៀតណាម មានន័យថាប្រគល់ទាំងកោះត្រល់ទៅឲ្យវៀតណាមដែរឬយ៉ាងណា?
មកដល់ត្រង់ចំណុចនេះ ឃើញថា ខ្សែប្រេវីយេ ជាមូលហេតុនៃការបកស្រាយផ្សេងគ្នារបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរ ដែលអ្នកខ្លះថាជាការខ្វែងគំនិតគ្នារវាងអ្នកនយោបាយជាតិនិយម និងអ្នកនយោបាយអំណាចនិយម។
ក្នុងបទអន្តរាគមន៍របស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីសុខ អាន ស្ដីអំពីបញ្ហាសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ទៅលើសន្ធិសញ្ញាកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋឆ្នាំ១៩៨៥ និងជុំវិញបញ្ហាព្រំដែនទឹករវាងកម្ពុជា វៀតណាម នៅស្ថានីយទូរទស្សន៍អប្សរា ថ្ងៃទី ២៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ មានចំណុចមួយនិយាយថា “ឆ្នាំ១៩៣៩ លោកប្រេវីយេអគ្គទេសាភិបាលបារាំង ដែលគ្រប់គ្រងឥណ្ឌូចិននោះ បានចេញសេចក្ដីសម្រេចផ្ទេរកោះត្រល់ទៅឲ្យកូសាំងស៊ីន”។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ លោកបណ្ឌិតសឺន ស៊ូប៊ែរ មានប្រសាសន៍ថា កោះត្រល់ជាកោះរបស់ខ្មែរ ប៉ុន្តែនៅសម័យអាណានិគមបារាំង ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល អគ្គទេសាភិបាលបារាំងបានដាក់កោះត្រល់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរបស់កូសាំងស៊ីន ហើយនៅឆ្នាំ១៩៤៩នៅពេលដែលបារាំងផ្ដល់កូសាំងស៊ីនទៅអធិរាជបាវដាយ ដោយមិនសួរនាំរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ វាដោយទាំងកោះត្រល់ទៅជាមួយដែរ ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកនយោបាយខ្មែរណាម្នាក់ទទួលស្គាល់កោះត្រល់ថាជារបស់វៀតណាមនោះទេ «ក្រោយមកទៀត គាត់បញ្ជាក់! ព្រោះយើង យើងអត់ទទួលស្គាល់អាស្អីដែលបារាំងបានធ្វើឯណា! យើងអត់ដែលទទួលស្គាល់ទេមែនទែន ទាំងព្រះករុណាសីហនុ ទាំងរដ្ឋាភិបាលក្រោយៗមកទៀត ទាំងនិយាយទៅទាំងលោក លន់ នល់ ហ្នឹងម្ល៉េះ យើងអត់ដែលទទួលស្គាល់ឯណា! មានតែលោក — ដូចលោកហ៊ុន សែន ចុះហត្ថលេខា មានន័យថាគាត់ទទួលស្គាល់»។
កាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១២ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចូលបំភ្លឺក្នុងរដ្ឋសភាថា ការបាត់បង់កោះត្រល់ គឺបាត់តាំងពីឆ្នាំ១៩៣៩មកម្ល៉េះ នៅពេលដែលកម្ពុជានៅក្រោមអាណានិគមបារាំង ហើយត្រូវបានលោក Previe(ប្រេវីយេ) ជនជាតិបារាំងជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅតំបន់ឥណ្ឌូចិន បានកាត់កោះនោះឲ្យវៀតណាម។
អ្នកស្រាវជ្រាវបញ្ហាព្រំដែនសមុទ្រ លោកហុង សុខហូ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមចេះណាស់ បើកោះត្រល់បានទៅវៀតណាម តាំងពីឆ្នាំ១៩៣៩ នោះ ម្ល៉េះវៀតណាមមិនចាំបាច់មកចុះហត្ថលេខាជាមួយលោកហ៊ុន សែន ឆ្នាំ១៩៨២ ទៀតនោះទេ។
ហើយសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩៨២ នោះក៏មិនស្របច្បាប់ដែរ ព្រោះគ្មានស្ថាប័នណាទទួលស្គាល់។ ប៉ុន្តែសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមនៅឆ្នាំ២០០៥ ដែលមានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច ចុះហត្ថលេខា និងដោយមានព្រះហស្ថលេខារបស់ព្រះករុណាផង វាបានធ្វើឲ្យសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ឆ្នាំ១៩៧៩ ឆ្នាំ១៩៨២ និងឆ្នាំ១៩៨៥ ទៅជាស្របច្បាប់ «ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ថា មិនមែនបាត់នៅក្នុងឆ្នាំ (១៩)៣៩ទេ អ្ហាស់! បើបាត់ឆ្នាំ (១៩)៣៩ ហេតុអីបានជាឆ្នាំ (១៩)៨២ គេឲ្យយើងចុះហត្ថលេខានៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ (១៩)៨២! បើវាបានតាំងពីឆ្នាំ (១៩)៣៩ ហើយ រឿងអីមកចុះហត្ថលេខាឆ្នាំ (១៩)៨២ ធ្វើស្អី? មិនអ៊ីចឹង? អ៊ីចឹងខ្ញុំចង់បញ្ជាក់អ៊ីចឹង ថា បើខ្មែរយើងជាអ្នកស្នេហាជាតិ ត្រូវមើលលិខិតហ្នឹងសាដើមឡើងវិញ ហើយពិចារណាមើលទៅកុំឲ្យផ្អៀង! ព្រោះគេសរសេរមកច្បាស់លាស់ហើយតើ! ប្រវត្តិសាស្ត្រចែងមកច្បាស់ហើយ ហើយយើងយកមកបកស្រាយខុស ធ្វើឲ្យយើងបាត់បង់ទឹកដី»។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រ និងនយោបាយលោកបណ្ឌិត សុខ ទូច មានប្រសាសន៍ថា លោកមិនច្បាស់ថា កោះត្រល់បាត់នៅពេលណានោះទេ ប៉ុន្តែលោកកំពុងតែសិក្សាលើបញ្ហានេះ ហើយកំពុងតែរង់ចាំឯកសារមកពីស្រុកបារាំង។ លោកបណ្ឌិតអះអាងថា ក្នុងករណីណាក៏ដោយ កោះត្រល់នៅតែជារបស់ខ្មែរ ដោយយោងទៅតាមបីចំណុច គឺប្រវត្តិសាស្ត្រ ច្បាប់សមុទ្រ និងកត្តាមនុស្សដែលអះអាងថា នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលលោកទៅដល់កោះត្រល់ មានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅលើកោះនោះនៅឡើយ។ ទោះយ៉ាងណា លោកណ្ឌិតបញ្ជាក់ថាវៀតណាមទើបតែហ៊ានធ្វើការអភិវឌ្ឍកោះត្រល់នៅក្រោយឆ្នាំ២០០៥ ប៉ុណ្ណោះ គឺនៅក្រោយសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ដែលទទួលស្គាល់ដោយគណបក្សពីរនៅពេលនោះ «កាលពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសបាននិយាយថា រាល់សន្ធិសញ្ញាទាំងឡាយណាដែលចុះជាមួយបរទេសពី (១៩)៧៩ មកដល់ (១៩)៩១ នេះ ត្រូវតែបញ្ចប់។ ប៉ុន្តែអាហ្នឹងវាចាប់មានជីវិតមកវិញ នៅឆ្នាំ២០០៥ គឺរវាងគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្សប្រជាជនបានប្រោស»។
តាមសៀវភៅ “សត្រូវបងប្អូនឯង” របស់អ្នកនិពន្ធ ណាយ៉ាន់ ចាន់ដា ឲ្យដឹងថា នៅថ្ងៃ៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥ ពួកខ្មែរក្រហមបានវាយចូលកាន់កាប់កោះត្រល់ និងកោះផ្សេងៗទៀត ដែលមានជម្លោះជាមួយវៀតណាម។ នេះបញ្ជាក់ថាកោះត្រល់ជាកោះដែលនៅមានជម្លោះ មិនទាន់ដាច់ស្រេចថាបានទៅប្រទេសណាឡើយ។
ផ្អែកលើប្រវត្តិជម្លោះរឿងកោះត្រល់រវាងខ្មែរក្រហម និងវៀតណាម និងកត្តាប្រវត្តិសាស្ត្រ ក៏ដូចជាច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ យើងនៅតែអាចមានលទ្ធភាពប្ដឹងផ្ដល់ដល់តុលាការអន្តរជាតិ ដើម្បីទាមទារកោះនេះមកវិញ ប៉ុន្តែសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥ ជាឧបសគ្គមួយដែរ។ ទោះយ៉ាងណាលោកបណ្ឌិតសុខទូច ឲ្យយោបល់ថា គេចងតាមណា គេត្រូវស្រាយតាមនោះ៕
ក្នុងពេលដែលដែនដីកម្ពុជាក្រោម ស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់អាណានិគមនិយមបារាំង បារាំង បានហៅដែនដីមួយនេះថា ដែនដីកូសាំងស៊ីន ឬកូសាំងស៊ីនទំនាប ឬក៏កូសាំងស៊ីនបារាំងសែស ប៉ុន្តែជាទូទៅគេហៅថា កូសាំងស៊ីនបារាំងសែស ហើយដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្របរទេសភាគច្រើននៅប្រើពាក្យនេះនៅឡើយ ដើម្បីសំដៅទៅលើដែនដីកម្ពុជាក្រោម។ ជាការសរុប វាយតម្លៃ ពាក្យ Co-Chin Chine គឺ មកពី ភាសាបារាំងដែល Co កូ ប្រែថា ក្បែរខាង ចំណែក អាំង In ប្រែថា ឥណ្ឌា India និង ស៊ិន Chine ប្រែថា ចិន ដូច្នេះពាក្យនេះ គឺ ប្រទេសក្បែរឥណ្ឌូចិន Co- De L's índochine ដែល បារាំង សំដៅលើ សហភាពប្រទេសបារាំង The France Unions សំដៅ កម្ពុជា វៀតណាម ចាម ឡាវ និង ថៃ បញ្ជូលជា សហព័ន្ធឥណ្ឌូ ចិន ( Surronding India-China) --ប្រវត្តិខេត្តកំពត !!
- សាស្ត្រាចារ្យ ត្រាំងឆាត ប៊ុត លោកបានអះអាងក្នុងសៀវភៅ កម្ពុជាក្រោមអំណាចគ្មានខ្មែរក្រោម របស់លោកថា ពាក្យកូសាំងស៊ីន (Cochinchine) ផ្គុំឡើងដោយពាក្យ ២ផ្សេងគ្នា គឺពាក្យកូសាំង (Cochin) និងពាក្យស៊ីន (Chine)។ តាមសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្ររូបនេះ ពាក្យកូសាំង គឺសំដៅលើឈ្មោះព្រះសង្ឃកាតូលិកបារាំង មួយអង្គ ដែលបានស្ថាបនាមន្ទីរពេទ្យមួយក្នុងទីក្រុងប៉ារីស ឈ្មោះមន្ទីរពេទ្យកូសាំង ឬបារាំង ហៅថា អូពីតាល់ កូសំាង (Hôpital Cochin)។ ចំណែកពាក្យស៊ីន គឺមកពីពាក្យបារាំង ស៊ីន្នឹ (Chine) ដែលប្រែថាចិន ឬប្រទេសចិនលោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត សរសេរបន្តថា មុននឹងមកដល់ទីក្រុងព្រៃនគរ កងនាវិក ឬកងទ័ពស្រួចរបស់បារាំង បានចេញដំណើរពីប្រទេសចិន មក ដោយធ្វើដំណើរតាមឈូងសមុទ្រចិន ទៀតផង។ លោកថា ក្រោយមកពាក្យថា Chine ឬចិន នេះ ត្រូវបានចងចាំក្នុងខួរក្បាលរបស់ទ័ពបារាំង រហូតមក។ លុះក្រោយមក នៅពេលបារាំង វាយដណ្ដើមកាន់កាប់បានទីក្រុងព្រៃនគរ រួចហើយ ពួកគេក៏បានសម្រេចដាក់ឈ្មោះទឹកដីថ្មីនេះថា កូសំាងស៊ីន តែម្តង ដើម្បីរំឭកគុណដល់ព្រះតេជព្រះគុណកូសាំង ដែលព្រះអង្គបានប្រឹងប្រែងគ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីសម្រាលទុក្ខប្រជាពលរដ្ឋបារាំង។សព្វថ្ងៃ មន្ទីរពេទ្យកូសាំង ឬអូពីតាល់កូសំាង គឺជាមន្ទីរពេទ្យរដ្ឋដ៏ល្បីល្បាញមួយនៅទីក្រុងប៉ារីស ហើយមន្ទីរពេទ្យនេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃមហាវិទ្យាល័យពេទ្យប៉ារីសដេកាត (Faculté de Médecine Paris-Descartes)។ ស្រដៀងនឹងការអះអាងរបស់ លោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត គេហទំព័រវីគីភេដៀ (Wikipedia) ក៏បានលើកឡើងដែរថា ការដែលគេដាក់ឈ្មោះមន្ទីរពេទ្យនេះថា កូសាំង គឺដើម្បីរំឭកដល់ព្រះតេជព្រះគុណ ហ្សង់ ឌែននីស កូសាំង (Jean-Denis Cochin) ដែលព្រះអង្គបានជួយដល់កម្មករ និងអ្នកក្រីក្រក្នុងសង្កាត់មួយនៃទីក្រុងប៉ារីស តាមរយៈការសាងសង់មន្ទីរពេទ្យកូសាំង នេះ។
- លោក ត្រាំងឆាត ប៊ុត អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរខ្លះបានលើកឡើងថា ពាក្យថា កូសាំងស៊ីន គឺមកពីពាក្យវៀតណាម ថា កូ ជិន ស៊ិន (CỖ Chinh Xin) ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា “នាងទី៩សុំ”។ នាងទី៩នៅទីនេះ គឺសំដៅទៅលើព្រះមហេសីយួនរបស់ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ឈ្មោះ ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ដែលជាបុត្រី ឬកូនទី៨របស់ស្ដេចយួនអណ្ណាម ឈ្មោះ ង្វៀង សាយវឿង។ មហេសីយួន ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ នេះហើយដែលបានខ្ចីដីខ្មែរពីព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ឲ្យជនជាតិយួនមករស់នៅ ហើយដែលមិនបានសងឲ្យខ្មែរវិញរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ មានការអះអាងថា ពាក្យថា កូជិនស៊ិន ឬនាងទី៩សុំនេះ គឺជនជាតិយួន បានហៅតៗគ្នា សំដៅទៅលើទឹកដីខ្មែរដែលមហេសីយួន ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ បានសុំពីព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ហើយដើម្បីរំឭកដល់គុណបំណាច់របស់នាង ង្វៀង ង៉ុកវ៉ាន់ ពួកជនជាតិយួន ក៏ហៅដែនដីនេះថា កូជិនស៊ិន តៗគ្នាទៅ។ ប៉ុន្តែ បើតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ពុំបានឲ្យដីខ្មែរទៅយួន នោះទេ ព្រះអង្គគ្រាន់តែឲ្យយួនខ្ចីក្នុងរយៈពេល ៥ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
- លោក អាដេម៉ារ ឡឺក្លែរ លោកបានអះអាងក្នុងសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា របស់លោកថា ពាក្យថា កូសាំងស៊ីន បានក្លាយមកពីពាក្យ ឆានឆេង ដែល ឆានឆេង នេះ គឺជាអតីតរាជធានីរបស់នគរចំប៉ា។ ជុំវិញរឿងនេះ លោក ឡឺក្លែរ បានសរសេរថា ប្រមាណជាក្នុងជំនាន់ដែលរាជធានីលង្វែករបស់កម្ពុជា បានធ្លាក់ក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់សៀម អាណាចក្រអណ្ណាមដែលទើបតែដណ្ដើមយកបានទឹកដីនគរចំប៉ា ស្ទើរតែទាំងអស់បញ្ចូលមកជារបស់ខ្លួននោះ បានបែកចេញជា២ដាច់ពីគ្នា មួយគឺតុងកឹង និងមួយទៀត គឺកូសាំងស៊ីន ដែលជាអតីតនគរចំប៉ា ឬក្រោយមកត្រូវយួន ឲ្យឈ្មោះថា អណ្ណាម។ បើផ្អែកតាមការអះអាងរបស់ លោក ឡឺក្លែរ ត្រង់ចំណុចនេះ មានន័យថា ពាក្យថា កូសាំងស៊ីន មិនមែនសំដៅទៅលើដែនដីកម្ពុជាក្រោម នោះទេ គឺសំដៅទៅលើដែនដីអណ្ណាម ដែលជាអតីតទឹកដីរបស់នគរចំប៉ា ទៅវិញទេ។ តែទោះយ៉ាងណា ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង បារាំង បានបែងចែកយ៉ាងច្បាស់រវាងដែនដីកូសាំងស៊ីន ដែនដីអណ្ណាម និងតុងកឹង ដែលកូសាំងស៊ីន សំដៅលើកម្ពុជាក្រោម អណ្ណាម សំដៅលើភូមិភាគកណ្ដាលរបស់វៀតណាម សព្វថ្ងៃ ឬអតីតនគរចំប៉ា និងតុងកឹង សំដៅលើទឹកដីវៀតណាម នៅភូមិភាគខាងជើងដែលមានទីក្រុងហាណូយ ជារដ្ឋធានី៕
- បារាំង ហៅដែនដីនេះ Cochinchine ថា កម្ពុជាក្រោម Lower Kampuchea / Southern Cambodia ឬ កម្ពុជាខាងត្បូង
- វៀតណាម ហៅថា Co-Chin-Xin. "Co" means "Miss," "Chin" is the name ofa girl, and "Xin" means "ask for. " Thus, "Co-Chin-Xin" means "Miss China asksfor." មានន័យថា ស្រីចិនសុំ សំដៅឆ្នាំ ១៦២៣ ដែលស្តចខ្មែរ រៀបការជាមួយ កូនស្តេច យួន ហើយ គេសុំដីនោះជា ដង្វាយ
- ភាសា ពទុយហ្គាល Portuguse ដែលជាអ្នកដើរសមុទ្រមុនដំបួងគេលើលោក ហៅតំបន់នេះថា "basse Cochinchine " [lower Cochin China]. គឺ កូសាំងស៊ីនក្រោម ។
- ភាសាជប៉ុន ហៅថា កូ ហ្សី Coci [=Cochi] of the Japanese and from this other word. Cina [=China] created a third, word, Cocincina, applying it to that kingdom as ifthey had said Cocin of China to distinguish it betterfrom Cocin [=Cochin] ប្រែថា ទឹកដីចិន
- ភាសាចិន ហៅថាកម្ពុជាថា ចិន ឡា Chen La
- ពាក្យ “កូសាំង” (Cochin) ជាឈ្មោះទីក្រុងកំពង់ផែមួយនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឥណ្ឌា ដែលពួកបស្ចិមប្រទេស ហៅថា Cochin India ។ ជ្រោយនេះ មានទ្រង់ទ្រាយស្រដៀងនឹងជ្រោយទឹកខ្មៅនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោមដែរ។
- ភាសាបារាំង French ហៅ កម្ពុជាដំបូងថា Kamphoxa
- ភាសាបារាំង ពេលពួក បារាំងចុះមកធ្វើអាណានិគមនៅកម្ពុជាក្រោម ពួកគេបានដាក់ឈ្មោះ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមថា កូសាំងស៊ីន ឬ “កូសាំង ឆៃណា” ដែលមានន័យថា “កូសាំង” ជាប់នឹងប្រទេសចិន ដើម្បីបែងចែក កុំឲ្យច្រឡំគ្នានឹងជ្រោយ “កូសាំងឥណ្ឌា” (Cochin India)។
- សម្តេច សីហនុ ហៅកម្ពុជាថា Kambuja ដែលជាភាសាសំស្រ្តឹត
