ភូមិសាស្ត្រស្រុកខ្មែរ: ទន្លេមេគង្គ Mekong River

Thursday, November 12, 2020

ទន្លេមេគង្គ Mekong River

គោលបំណងនៃការសិក្សា ស្រាវជ្រាវនេះ ដើម្បី ឲ្យកម្ពុជា ជៀសផុតពី សង្រ្គាម ចិន ឥណ្ឌា Geo-Politic គឺជំលោះរវាង មហាអំណាចចិន និង មហាអំណាចឥណ្ឌា ដែលជា មេ សាសនាធំ តាំងពី បុរាណ គ្រាដែល នគរខ្មែរ កាន់ព្រហ្មមញ្ញ សាសនា មកពី ឥណ្ឌា ឬ ពុទ្ធសាសនាមកពី ឥណ្ឌា ឬ ពុទ្ធសាសនា មកពី ទីបេ...ជាកន្លែង ដែលខ្មែរ ហៅថា ទន្លេ មេ គង្គ។ ទន្លេ មេ គង្គ តាមន័យរបស់ខ្មែរ គឺ ទន្លេ មេ ទឹក Master River Sources/ Mekong River ដែលទាំងចិន ទាំងឥណ្ឌា គឺជា មេសាសនាធំ របស់ អាណាចក្រខ្មែរបុរាណ។ ជាមោទនាភាពសម្រាប់ខ្មែរ ដែលរក្សាបានឈ្មោះជា ភាសាខ្មែរ សម្រាប់ទន្លេធំមួយលើសកលោក។ ប្រទេសថៃ ប្រទេសចិន ប្រទេស ភូមារ ប្រទេសឡាវ និងប្រទេសវៀតណាម គេប្រឹងប្រែង យកភាសាគេ ទៅដាក់ តែគ្មានភាពរឹងមាំផ្នែក ប្រវត្តិសាស្រ្ត និង ភាសា !។ សម័យបុរាណ ខ្មែរបែកបាក់ជាច្រើននគរ គឺជារឿងជម្លោះកាន់កាប់ទឹកដី ត្រើយខាងលិច ខាងកើត ទន្លេមេគង្គ។ សង្រ្គាម ឥណ្ឌូចិន ក៍ជាសង្រ្គាមបែងចែកទឹកដីកម្ពុជា សង្រ្គាមឆ្នាំ ១៩៧០ ដល់ ២០០៨ ក៍ជាសង្រ្គាម ដែល ថៃ ចង់បានភាគខាងលិច ទន្លេមេគង្គ និង វៀតណាម កាន់កាប់ខាងកើតទន្លេមេគង្គ។ គណកម្មាការធិការជាតិទន្លេមេគង្គ កឺជាការទប់សង្រ្គាមដែល ការពារផលប្រយោជន៍ទន្លេមេគង្គ......ដោយសារសារសំខាន់ទាំងនេះ ជាតក្តានាំឲ្យមានការសិក្សាដូចខាងក្រោម តាមរយរូបភាព ៣២ សន្លឹក

ផែនទី ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គ នៅកម្ពុជា

ក្រុមអ្នករុករក៖ កន្លែងមានជម្រៅ ៧៥ ម៉ែត្រ នៃទន្លេមេគង្គកម្ពុជា អាចជាជម្រកត្រីទឹកសាបធំបំផុតរបស់ពិភពលោក ភ្នំពេញៈ ក្រុមអ្នករុករកក្រោមទឹកដ៏ល្បីល្បាញ ១ ក្រុមបានចុះទៅក្នុងទឹកជម្រៅប្រហែល ៧៥ ម៉ែត្រនៅក្រោមផ្ទៃទឹកទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលជាតំបន់សំខាន់នៃពពួកមច្ឆជាតិ និងការចិញ្ចឹមជីវិត ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា ប្រហែលអាចជាជម្រកចុងក្រោយនៃត្រីទឹកសាប ដែលមានទំហំធំបំផុតរបស់ពិភពលោក។

ផែនទី ភូមិសាស្រ្តប្រទេសកម្ពុជា

បេសកកម្មស្វែងរកអន្លង់ជ្រៅបំផុត ដែលមិនធ្លាប់ត្រូវបានគេរុករកនៅទន្លេមេគង្គ គឺជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាអន្តរជាតិដែលដឹកនាំដោយគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ ដែលគាំទ្រថវិកាដោយទីភ្នាក់ងារជំនួយអាមេរិក USAID ហើយបេសកកម្មនេះបានចាប់ផ្តើមកាលពីថ្ងៃទី ២៣ ខែមេសា ហើយបានបិទបញ្ចប់កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែមេសា គឺមានរយៈពេល ៥ ថ្ងៃ។

លោក ហ្សេប ហូហ្គេន (Zeb Hogan) ជីវវិទូមច្ឆជាតិ និងជាអ្នកដឹកនាំគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ ថ្លែងថា៖ «យើងនឹងធ្វើការរុករកក្នុងទន្លេមេគង្គយ៉ាងជ្រៅ ដែលជាពិភពមួយផ្សេងទៀត កន្លែងមួយនៅក្នុងអាណាចក្រលាក់កំបាំងលម្ហងងឹត ពាសពេញដោយត្រីដ៏កម្រ និងប្លែកៗដូចជា ត្រីបបែលយក្ស និងត្រីរាជ»។

តំបន់ដែលអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រត្រូវធ្វើការស្រាវជ្រាវនឹងផ្តោតលើ គឺស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃតំបន់ដីសើមរ៉ាមសានៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលមានសារៈសំខាន់ជាអន្តរជាតិ។ តំបន់នេះ គ្របដណ្ដប់ដោយព្រៃលិចទឹក ផ្ទាំងថ្ម កោះខ្សាច់បណ្តាញខ្សែទឹកចាក់ស្រែះអន្លង់ជ្រៅៗ និងថ្មប៉ប្រះទឹក និងទឹកហូរ។ តំបន់នេះក៏ជាជម្រករបស់ត្រីទន្លេមេគង្គជាង ១ ០០០ ប្រភេទ ដែលរួមមាន ប៉ាវ៉ាមុខ ២ ត្រីក្របី និងប្រាធំ ដែលធ្លាប់ជាអាហារចម្បងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវជឿថា តំបន់ទាំងនេះមានសារៈសំខាន់ជាទីជម្រករបស់ត្រីនៅរដូវប្រាំង និងជាតំបន់ពងកូនសំខាន់ៗ ហើយក៏ប្រហែលជាជម្រកចុងក្រោយរបស់ប្រភេទត្រីយក្សដែលជិតផុតពូជផងដែរ។ វាជាតំបន់ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាតំបន់ពិសេស និងត្រូវបានការពារដោយសហគមន៍មូលដ្ឋាន។

ដើម្បីសិក្សាតំបន់សំខាន់ៗទាំងនេះ លោក Hogan និងសហប្រធានដឹកនាំគម្រោងនេះគឺលោក ស៊ូឌីប ចាន់ដ្រា (Sudeep Chandra) បានសហការជាមួយក្រុមអ្នកជីវវិទូមកពីសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម អ្នកស្រាវជ្រាវសមុទ្រជ្រៅៗ លោកស្រី កាកានី កាទីចា (Sudeep Chandra) និងក្រុមស្រាវជ្រាវរបស់លោកស្រីដែលមកពីវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវជលវប្បដ្ឋានម៉ុងតឺរីបេយ៍ (Monterey Bay) នៃសហរដ្ឋអាមេរិក និងលោក ខេននី ប្រ៊ដ (Kenny Broad) សាស្ត្រាចារ្យសាកលវិទ្យាល័យម៉ៃអាមី (University of Miami) នៅសហរដ្ឋអាមេរិក, អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របរិស្ថាន, អ្នកមុជទឹកក្នុងរូងភ្នំ, និងអ្នករុករកជម្រើសជាតិប្រចាំឆ្នាំ ២០១១។ ពួកគាត់ជាអ្នកជំនាញក្នុងការរុករក និងសិក្សាអំពីជម្រកក្រោមទឹកដែលមានជម្រៅដ៏ជ្រៅ។

លោក Hogan ថ្លែងតាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដែលភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ទទួលបាននាថ្ងៃទី ២៩ មេសា ថា៖ «បញ្ហាប្រឈមដ៏ធំបំផុតគឺការចុះដល់បាតទន្លេ។ កន្លែងជ្រៅបំផុតរបស់វាស្ថិតនៅក្រោម នីវ៉ូទឹកសមុទ្រទៅទៀត។ ក្រៅពីងងឹត និងស្ងាត់ឈឹង ទឹកសម្បូរដោយភាគល្អិតៗយ៉ាងក្រាស់»។ ក្នុងការរុករកនេះ ក្រុមការងារប្រើប្រាស់ឧបករណ៍មុជទឹកគ្មានមនុស្សបើកដែលបំពាក់ដោយភ្លើង និងកាមេរ៉ាមួយចំនួន ដោយព្យួរកាមេរ៉ាជាប់នឹងខ្សែវែងទម្លាក់ចុះ ហើយយកកាមេរ៉ាវីដេអូ ប្រើជាភ្នែក និងត្រចៀកសម្រាប់ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រវិញ ដោយចាប់រូបភាព និងសំឡេង។

ដើម្បីវាយតម្លៃបរិយាកាសប្លែកៗ គេប្រើឧបករណ៍សម្រាប់វាស់ជម្រៅទឹក និងកម្លាំងហូរ ព្រមទាំងឧបករណ៍សម្រាប់គូសផែនទីបាតទន្លេ និងចរន្តទឹក។

ជំរំមូលដ្ឋានរបស់ក្រុមការងារគឺបោះនៅជាប់នឹងអន្លង់ជ្រៅបំផុតមួយនៃទន្លេមេគង្គកម្ពុជា និងកន្លែងការពារត្រីដែលត្រូវបានរៀបចំឡើង ដើម្បីការពារត្រីពងកូន។ តំបន់នោះដែរ មានកោះដែលគេបោះជំរំជាទីតាំងនេសាទតូចៗអ្នកនេសាទពនេចរដែលផ្លាស់ទីពីកោះមួយទៅកោះមួយ ពីរដូវមួយទៅរដូវមួយ។ ខ្សែទឹកខាងលើឆ្លង ព្រំដែនឡាវគឺល្បាក់ខោន ដែលជាច្រកទឹកធ្លាក់ដ៏សំខាន់តែមួយគត់របស់ទន្លេមេគង្គ។

លោក Hogan បន្តថា អន្លង់ជ្រៅៗទាំងនេះ អាចមានសក្តានុពលក្នុងការប្រើជាកន្លែងសម្រាប់លែងត្រីជិតផុតពូជ ស្រដៀងទៅនឹងអ្វីដែលក្រុមការងារគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គបានធ្វើកាលពីខែមុន នៅក្នុងបឹងទន្លេសាប។

លោកស្រី ជា សីលា អ្នកគ្រប់គ្រងគម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គថ្លែងតាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននេះថា៖ «នេះជាគម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងជាច្រើនរបស់គម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គ ដែលធ្វើការការពារសុខុមាលភាពការតភ្ជាប់គ្នារបស់ទន្លេ និងប្រជាជន ធនធានជលផល និងសត្វព្រៃដែលផ្គត់ផ្គង់ដោយទន្លេនេះ»។

លោក ឈុត ឈាណា អ្នកសម្របសម្រួលផ្សព្វផ្សាយ គម្រោងអច្ឆរិយភាពនៃទន្លេមេគង្គដែលគម្រោងនេះទទួលបានការឧបត្ថម្ភថវិកាពីទីភ្នាក់ងារជំនួយអាមេរិក USAID ប្រាប់ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍នាថ្ងៃទី ១ ខែ ឧសភា ថា៖ «ចំពោះការរុករកហ្នឹងគឺយើងទៅធ្វើនៅក្នុងតំបន់មេគង្គរ៉ាមសា។ មេគង្គរ៉ាមសាហ្នឹងគឺគេគិតតាំងពីទីរួមខេត្តស្ទឹងត្រែងរហូតទៅដល់ព្រំដែនឡាវ»៕

ផែនទី ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គ ប្រទេស ឡាវ

សភាពការណ៍ក្នុងតំបន់៖ ខាងវៀតណាមផ្សាយរឿងផែនទីតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ត្រីកោណ ចំណែក ខាងសៀម ផ្សាយរឿង ផែនៀការ ផលិត និង ចែកវ៉ាក់សាំងកូវីដ ដល់ប្រទេសសមាគម មេគង្គ ហេតុអី? តាមឯកសារបរទេស គេវិភាគឃើញថា ថៃ ចង់បាន កម្ពជា ភាគខាងលិច មេគង្គ ចំណែក វៀតណាម ចង់បានកម្ពុជា ភាគខាងកើត មេគង្គ ដែលគេហៅថា សង្រ្គាមសម្ងាត់ secret war of Mekong Region. រីឯ ជប៉ុន អាមេរិក អឺរ៉ុប ដែលគេលួច ជួយលុយសម្រាប់ អភិ វិនិយោគ នៅតំបន់នោះ គឺក្នុងបំណង រក្សាមេគង់ ក្រោម អាមេរិក ជាជាង តំបន់ មេគង្គ បានទៅ ចិន ឬ ធ្លាក់ក្រោមអំណាច ឥណ្ឌា ៕

Wikipedia រូបភាពតូច ទន្លេមេគង្គជាទន្លេវែងជាងគេលំដាប់លេខ១២[១]នៅក្នុងពិភពលោក។ ទន្លេមេគង្គគឺជាទន្លេដ៏សំខាន់មួយរបស់ពិភពលោក។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ ប្រទេសឡាវ ប្រទេសថៃ ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសវៀតណាម បានបង្កើតគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គឡើង ដើម្បីធ្វើការគ្រប់គ្រង និងការពារធនធានតាមដង់ទន្លេមេគង្គនេះឱ្យមានប្រសិទ្ធិភាព។ នៅឆ្នាំ១៩៩៦ ប្រទេសចិន និងប្រទេសមីយ៉ាម៉ា បានក្លាយជាសមាជិកនៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គដូចនេះ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្នមានសមាជិតចំនួន ៦ប្រទេស។ ទន្លេនេះមានប្រវែងប្រហែល ៥០០គីឡូម៉ែត្រ ដែលឆ្លងកាត់ប្រទេសចំនួន៦ប្រទេសគឺ ប្រទេសចិន ប្រទេសភូមា ប្រទេសថៃ ប្រទេសឡាវ ប្រទេសកម្ពុជា ប្រទេសវៀតណាម និងហូរចាក់ចូលក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ទន្លេនេះមានទំហំគ្រប់ដណ្តប់លើផ្ទៃដីប្រហែល ២.៦លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ទន្លេមេគង្គជាសរសៃឈាមរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ទន្លេនេះហូរកាត់ខេត្តដូចជា ខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តក្រចេះ ខេត្តកំពង់ចាម រាជធានីភ្នំពេញ និងព្រៃវែង ហើយបានបញ្ចប់នៅព្រំប្រទល់វៀតណាម។ ទន្លេមេគង្គបានហូរកាត់ផ្លូវជាតិលេខ១ត្រង់ចំនុចស្ពានអ្នកលឿង។

អំពីឈ្មោះមេគង្គ Mekong

ឈ្មោះទន្លេមេគង្គនេះជាភាសាអង់គ្លេសគឺ Mekong ដែលបានមកពីភាសាឡាវ និងភាសាថៃ ថា ម៉ែណាមគង្គ[២]នៅក្នុងភាសាថៃនិងភាសាថៃម៉ែណាមមានន័យថា ម៉ែទឹក ចំណែក ពាក្យគង្គ មកពីពាក្យថាគង្គា ដែលមានន័យថា ទឹក។
Mekong River湄公河 (Méigōnghé)
မဲခေါင်မြစ် (Megaung Myit)
ແມ່ນ້ຳຂອງ (Maenam Khong)
แม่น้ำโขง (Maenam Khong)
ទន្លេមេគង្គ (Tonle Mekongk)
Sông Mê Kông / Sông Cửu Long (九龍)
Mekong River, Cambodian Mékôngk, Laotian Mènam Khong, Thai Mae Nam Khong, Vietnamese Sông Tiên Giang, Chinese (Pinyin) Lancang Jiang or (Wade-Giles) Lan-ts’ang Chiang, river that is the longest river in Southeast Asia, the 7th longest in Asia, and the 12th longest in the world. It has a length of about 2,700 miles (4,350 km). Rising in southeastern Qinghai province, China, it flows through the eastern part of the Tibet Autonomous Region and Yunnan province, after which it forms part of the international border between Myanmar (Burma) and Laos, as well as between Laos and Thailand. The river then flows through Laos, Cambodia, and Vietnam before draining into the South China Sea south of Ho Chi Minh City (formerly Saigon). Vientiane (Viangchan), the capital of Laos, and Phnom Penh, the capital of Cambodia, both stand on its banks. About three-fourths of the drainage area of the Mekong lies within the four countries the river traverses on its lower course—Laos, Thailand, Cambodia, and Vietnam.
Mekong is originally called Mae Nam Khong from a contracted form of Tai shortened to Mae Khong.[4] In Thai and Lao, Mae Nam ("Mother of Water[s]") is used for large rivers and Khong is the proper name referred to as "River Khong". However, Khong is an archaic word meaning "river", loaned from Austroasiatic languages, such as Vietnamese sông (from *krong) and Mon kruŋ "river", which led to Chinese 江 whose Old Chinese pronunciation has been reconstructed as /*kˤroŋ/[5] and which long served as the proper name of the Yangtze before becoming a generic word for major rivers. To the early European traders, the Mekong River was also known as Mekon River, May-Kiang River and Cambodia River

From Tai:

Thai: แม่น้ำโขง, [mɛ̂ː náːm kʰǒːŋ], or just 'แม่โขง'[mɛ̂ː kʰǒːŋ].
Lao: ແມ່ນ້ຳຂອງ, [mɛː nâːm kʰɔːŋ], ນ້ຳຂອງ [nâːm kʰɔːŋ].
Tai Lue: น้ำแม่ของ [nâːm mɛː kʰɔ̌ːŋ], น้ำของ [nâːm kʰɔ̌ːŋ].
Khmer: មេគង្គ Mékôngk [meekoŋ], ទន្លេមេគង្គ Tônlé Mékôngk [tʊənlee meekoŋ].
Burmese: မဲခေါင်မြစ်, IPA: [mɛ́ɡàʊɰ̃ mjɪ̰ʔ].
Shan: ၼမ်ႉၶွင် [nâm.kʰɔ̌ŋ] or ၼမ်ႉမႄႈၶွင် [nâm.mɛ.kʰɔ̌ŋ].
Chinese: 湄公河; Méigōng hé.
Vietnamese: Sông Mê Kông (IPA: [ʂə̄wŋm mē kə̄wŋm]).

Other:

Vietnamese: Sông Cửu Long, (九龍 Nine Dragons River [ʂə̄wŋm kɨ̂w lāwŋm]).
Khmer: ទន្លេធំ Tônlé Thum [tʊənlee tʰom] ('Great River').
Khmuic: [ŏ̞m̥ kʰrɔːŋ̊], 'ŏ̞m̥' means 'river' or 'water', here it means 'river', 'kʰrɔːŋ̊' means 'canal'. So 'ŏ̞m̥ kʰrɔːŋ̊' means 'canal river'. In the ancient time Khmuic people called it '[ŏ̞m̥ kʰrɔːŋ̊ ɲă̞k̥]' or '[ŏ̞m̥ kʰrɔːŋ̊ ɟru̞ːʔ]' which means 'giant canal river' or 'deep canal river' respectively.

ទន្លេមេគង្គហូរកាត់ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រវែង ៥០០គីឡូម៉ែត្រ ដែលចាប់ពីល្បាក់ខោននៃប្រទេសឡាវរហូតដល់ព្រំប្រទល់ប្រទេសវៀតណាម ។ ធារទឹកទន្លេនេះនៅរដូវវស្សាមានទំហំ ៣៤.០០០ម៉ែត្រគូប គឺស្មើនឹងម្ភៃដងនៃធារនៅ រដូវប្រាំង ។ រីឯរបបទន្លេក៏ទៀងទាត់ណាស់ដែរ ។ នៅរដូវប្រាំង ពីខែវិច្ឆិកា ទៅឧសភា ទន្លេសាប ដែលបញ្ចេញទឹកពីបឹងទន្លេសាប ហើយនិងទន្លេមេគង្គ តែងតែនាំទឹកបញ្ចូលគ្នាត្រង់ទន្លេចតុមុខនៅភ្នំពេញ រួចក៏បង្ហូរទឹកនោះទៅតាមដៃទាំងពីរចុះទៅសមុទ្រ ។ នៅរដូវវស្សា ពីខែមិថុនា ដល់ខែតុលា ទឹកដែលបានមកពីការរលាយទឹកកកនៅទីបេ និងពីទឹកភ្លៀង តែងហូរចាក់មកក្នុងទន្លេមេគង្គដោយល្បឿនខ្លាំង ហើយនៅកន្លែងខ្លះទឹកមានកម្រិតកម្ពស់ដល់ ៣០ ម៉ែត្រ។ ជំនន់ដ៏អស្ចារ្យនេះមិនគ្រាន់តែផ្ដល់ទឹកឲ្យពេញបណ្ដាញខាងត្បូងប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងចាល់ចូលទៅក្នុងបឹងទន្លេសាបទៀតផង។ ជំនន់នេះដំបូងចាប់ផ្ដើមនៅប្រទេសឡាវនៅខែកក្កដា រួចចុះមកក្រោមជាលំដាប់ ហើយជំនន់អតិបរមានៅក្រុងភ្នំពេញនៅដំណាច់ខែកញ្ញា (ទឹកឡើងពី ៧ ទៅ ៩ ម) ។បឹង និងកំហូងទាំងឡាយដែលនៅអមទន្លេមេគង្គ ពីក្រចេះដល់បាណាម មានមុខងារខាងធ្វើឲ្យរបបទន្លេមេគង្គមានភាពទៀងទាត់។ ទឹកឡើង ឬស្រកនៃបឹងកើតមានក្រោយទឹកភ្លៀង ឬទឹកស្រកនៃទន្លេជានិច្ច គឺបឹងតែងតែទាក់ទងជាមួយនឹងទន្លេដោយសារព្រែក។ នៅរដូវទឹកស្រក ព្រែកច្រើនតែស្ងួត រីឯបឹងមានសល់ទឹកជាអប្បបរមា។