ភូមិសាស្ត្រស្រុកខ្មែរ: ខេត្ត ពលលាវ Bạc Liêu

Friday, May 3, 2024

ខេត្ត ពលលាវ Bạc Liêu

ខេត្ត ពលលាវ សំដៅថា ខេត្តនេះ ជាទឹកដី ដែល ព្រះរាណាចក្រលាវ និង ព្រះរាជាណាចក្រ សៀម លើកទ័ពចូលមក គ្រប់គ្រង កាលសម័យសង្រ្គាម កាលណោះ កងទ័ព ខ្មែរ ដោយមានជំនួយ ពី កងទ័ព យួន បាន វាយកំទេច កងពលជើងទឹក និង ជើងគោករបស់ លាវ រួច ដួរឈ្មោះទៅជា បាក់លាវ មាន័យថា លាវបាក់ទ័ព។ ដោយសារមានសគុណ លើស្តេចខ្មែរ បានជា ស្តេច យួន ទាមទារ យកខេត្តនេះ ធ្វើជា ខេត្តសម្រាប់តាំង ហ្វឹកហាត់កងទ័ព ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ដែលគេតែងចោទថា ព្រះបាទ ជ័យជេដ្ឋាទី ២ ក្បត់ជាតិ ក៍ ព្រះអង្គ ពឹងទ័ពយួន ប្រឆាំងទ័ពសៀម ដែលតែងតែឈ្លានពានលើ ទឹកដី កម្ពុជា។

ខេត្ត ពលលាវ ជាខេត្តមួយនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោម ឋិតនៅតំបន់ ដែនដីសណ្តទន្លេមេគង្គ ។ ខេត្តពលលាវ សម្បូរ ដោយ ភោគផលកសិកម្ម មានចំការ ដំណាំស្រែស្រូវ ស្រែអំបិល ជលផលទឹកសាបទឹក ប្រៃ និងរចនាសម្ព័ន្ធ ធារាសាស្ត្រ ធម្មជាតិខ្វាត់ខ្វែង ។

ផែនទីភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ខេត្ត បាក់លាវ ឬ ពលលាវ

ពលលាវ ស្ថិតនៅបែកខាងលិចនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោម មជ្ឈមណ្ឌលនៃខេត្តនេះគឺ ទីរួមខេត្តពលលាវ (យួនៈthị xã Bạc Liêu) ។ ពីទីរួមខេត្តពលលាវទៅទីក្រុងព្រៃនគរ (Sài Gòn ឬ Ho Chi Minh ) មានចម្ងាយ ២៨០ គ.ម. តាមផ្លូវជាតិ លេខ ១ A ។

ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ៖

ពលលាវ មានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹងខេត្តព្រែកឬស្សី (Cần Thơ) ទិសឦសានជាប់នឹងខេត្តឃាំ្លង (Sóc Trăng) ពាយ័ព្យជាប់នឹងខេត្តក្រមួនស ( Kiên Giang ) នីរតីជាប់ នឹងខេត្តទឹកខ្មៅ ( Cà Mau ) ខាងកើតនិងទិស អាគ្នេយ៍ជាប់ នឹងឈូងសមុទ្រចិន ដែលមានឆ្នេរប្រវែង ៥៦ គ.ម. ។

ផែនទី ចក្រភពចម្ប៉ា ១៤៧១ ដល់ ១៨៣០

ផ្ទៃដី៖

ខេត្តពលលាវ មានផ្ទៃដីទំហំ ២៥២០,៦ គម២ ។

រដ្ឋបាលភូមិសាស្ត្រ៖

ខេត្តពលលាវ ( Bạc Liêu ) ត្រូវបានបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមបែងចែកជា ៦ ស្រុក និង ទីរួមខេត្ត ១ ។ ក្នុងនោះមាន ៦៤ ឃុំ / សង្កាត់ / ទីរួមស្រុក និង មានវត្តខ្មែរចំនួន ២២ វត្ត ។

ស្រុកទាំង ៦ គឺ ៖ស្រុកវាលភ្លង់ Phước Long

ស្រុកក្បាលក្រពើ Hồng Dân

ស្រុកព្រែកជ្រៅ Vĩnh Lợi

ស្រុកយ៉ារ៉ាយ Giá Rai

ស្រុកកោះម្ហាត Đông Hải

ស្រុកពុតធ្លេ Hòa Bình

(បង្កើតថ្មី ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៥ )

វត្តអារាមពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរខេត្តពលលាវមាន ២២ គឺ ៖១.វត្តយ៉ារ៉ាយចាស់

២.វត្តយ៉ារ៉ាយថ្មី

៣.វត្តហូផុងចាស់

៤.វត្តហូផុងថ្មី

៥.កាយខ្វាង

៦.ង៉ាងយឿ

៧.វត្តខ្មារង

៨.វត្តខ្វែងដង្ហិត

៩.វត្តក្បាលក្រពើ

១០.វត្តកោះធំ

១១.វត្តកោះដូង

១២.វត្តគម្ពីរសាគរសិរី (ដើមពោន)

១៣.វត្តតាខា

១៤.វត្តពលលាវថ្មី

១៥.វត្តគម្ពីរសាគរព្រែកជ្រៅ

១៦.វត្តឃោសិតារាម ( ពលលាវចាស់ )

១៧.វត្តបុប្ផារាម ( ខ្វែងបបែលកណា្តល)

១៨.វត្តខ្វែងបបែលថ្មី

១៩.វត្តកោះមួយហ័ត្ថ (កោះម្ហាត )

២០.វត្តពុតធ្លេថ្មី

២១.វត្តពុតធ្លេចាស់

២២.វត្តអណ្តូងចេក

ប្រជាជន៖

តាមជំរឿនរបស់រដ្ឋអំណាចវៀតណាមក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ខេត្តពលលាវមានប្រជាជនសរុប ៧៨៦. ២០០ នាក់ ៣០០,២/គម ២ ។ ការធ្វើជំរឿនក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៨(១) (សម័យបារាំងត្រួតត្រា) ប្រជាជនខ្មែរ នៅខេត្តពលលាវ (Bac Lieu) មានចំនួន ១០.៦៧៣ នាក់។

ប្រវត្តសង្ខេប៖

ខេត្តពលលាវ សព្វថ្ងៃយួនហៅថា បាកលីវ ( Bạc Liêu ) ។ ពាក្យថា ពលលាវ បានកើតមាននៅ តំបន់នេះតាំងពី ២០០០(២) ឆ្នាំមុនគ្រឹសករាជដែល មានរឿងព្រេងនិទានសរសេរដោយដៃ របស់ព្រះ ភិក្ខុ ថាច់ ប៉ាង ដំណាលថា៖

កាលពីព្រេងនាយមានរាជ បុត្រមួយអង្គជាបុត្ត នៃមហាក្សត្រនគរគោកធ្លកបាន រៀបអភិសេកជាមួយបុត្រី នៃស្តេចនគរចម្ប៉ាសាក់ ( លាវ ) ។

ចំណេរក្រោយមក គូស្វាមីភរិយាទាំងនេះត្រូវបានមហាក្សត្រិយានីទី ២ នៃនគរចម្ប៉ាសាក់និរទេស ចេញពីនគរ ដោយបណ្តែត តាមសំពៅអម ដោយ ពោងពាយចំនួន ២ ដែលមានបរិវារ ជាជន សាមញ្ញ ៥០០ នាក់ និងជាទាហាន ៥០០ នាក់ ។

ក្បួននិរទេស បានបណ្តែតមកដល់ជិតកោះមួយ នៅដែនដីសណ្តដែលកាន់កាប់ដោយអ្នកនេសាទស្រាប់តែ មានខ្យល់ព្យុះ បក់បោកយ៉ាងខាំ្លង បណ្តាលឲ្យសំពៅ និងពោងពាយទាំងពីរ ត្រូវរសាត់ អណ្តែតបែកខ្ញែកពីគ្នាហើយក៏ទៅ ទើនៅលើកោះចំនួន ៣ ដាច់ ដោយឡែកពីគ្នា ។

កោះអ្នកនេសាទដែលព្រះអង្គម្ចាស់នគរគោកធ្លក និងព្រះក្សត្រីចម្ប៉ាសាក់ គឿងសំពៅជាប់នៅ ។ ចំណេរក្រោយមកកោះនោះ ក៏បាន ក្លាយជាទីតាំងនៃស្រុកបាសាក់ ( ប្រហែលជា ទីទួលនៃខ្ទម អ្នកតា បាសាក់ជាប់នឹងវត្តហ្លួងប៉ាសាក់ ( បាយឆៅ ) នៅ ស្រុកបាយឆៅ (Mỹ Xuyên) ខេត្តឃ្លាំង សព្វថ្ងៃ ។

ចំណែកពោងពាយទីមួយផ្ទុកដោយទាហានជនជាតិលាវចំនួន ៥០០ នាក់ ក៏បានរសាត់ទៅ ទើនឹងកោះ មួយទៀតស្ថិត នៅពីខាងលិច កោះ អ្នកនេសាទ (បាសាក់) ហើយចំណេរក្រោយ មកអ្នកស្រុក ក៏បានហៅកោះនោះថា “ កោះពលលាវ “និងបន្ទាប់មកកោះ ( តំបន់ ) នោះនៅសល់ ត្រឹមពាក្យថា ពលលាវ(៣) គឺជាទីតាំងទីរួម ខេត្តពល លាវសព្វថ្ងៃ ។ រីឯពោងពាយទី ២ ផ្ទុកដោយ មនុស្សចំនួន ៥០០ នាក់មានទាំងជនសម័ញនិង កវីបណ្ឌិតផងនោះបានរសាត់ ទៅទើឯកោះមួយផ្សេងទៀត ដែលស្ថិតនៅ ពីខាងត្បូងកោះអ្នកនេ សាទ ( កោះបាសាក់ ) ។

ចំណេរក្រោយមកអ្នក ស្រុកហៅកោះនោះ ថា “ កោះគ្រូលាវ “ ។ កោះគ្រូលាវ សព្វថ្ងៃគឺភូមិ ព្រែកកុយ (គយ) នៃតំបន់ដងក្តោងនៃ ខេត្តឃ្លាំង នេះឯង ។

ខេត្តពលលាវ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទអង្គច័ន្ទទី ១ ក្នុងអំឡុង គ.ស. ១៥៥១ ត្រូវបានចាត់ ជាមណ្ឌល រដ្ឋបាលមួយ ដោយស្និទ្ធ ភូបាលនាម តាត ក្នុង ចំណោមមណ្ឌលរដ្ឋបាលទាំង ៥ នៅ ស្រុកបាសាក់ ដោយឲ្យឈ្មោះថា ខេត្ត “ពលលាវ(៤)“ ដែលមាន វិសាលភាព លាតសន្ធឹងពីទន្លេបាសាក់ទៅដល់ជ្រោយខ្មែរ ( ទឹកខ្មៅ ) ពួកអតីតអ្នកដំ ណើរព័រទុយ ហ្គេបានដាក់ឈ្មោះថា “ជ្រោយ Cambodia “ ។

ក្នុងរបបអាណានិគមបារាំង ( ១៨៦២ – ១៩៤៨ ) ការធ្វើជំរឿននៅឆ្នាំ ១៨៨៨ ខេត្តពលលាវ មានប្រជាជនខ្មែររស់នៅចំនួន ១០.៦៧៣ នាក់ ។

ខេត្តពលលាវ ក៏ដូចជាខេត្តដទៃទៀតដែរនៃ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមត្រូវបានរបូតពីការគ្រប់គ្រង់របស់ ប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩៤៩ ។

ខេត្តពលលាវ ត្រូវបានប្តូរឈ្មោះនិងចាត់ជាខេត្ត “ Bạc Liêu “ នៅថ្ងៃទី ០១ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩០០ តាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ ទេសាភិបាលបារាំង ចុះថ្ងៃ ទី ២០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៩៩ ។

ឆ្នាំ១៩០៤ ពលលាវ មានចំណុះស្រុក ៣ គឺ ៖ស្រុកព្រែកជ្រៅ Vĩnh Lợi

ស្រុកជ្រោយញក៍ Vĩnh Châu

ស្រុកទឹកខ្មៅ Cà Mau ។

ឆ្នាំ ១៩១៤ បង្កើតថែមមួយស្រុកទៀតគឺ ស្រុកសារ៉ាយ ( Gia Rai ) ។

ឆ្នាំ ១៩៤៧ ស្រុកវាលភ្លង់ ( Phứơc Long ) ត្រូវបានកាត់ពីខេត្តក្រ មួនស មកបញ្ចូលនឹងខេត្ត ពលលាវ ថែមមួយទៀត រីឯស្រុក ទឹកខ្មៅ ( Cà Mau ) ត្រូវបានបង្កើតជាខេត្ត ដោយឡែកមួយហៅថា ខេត្តកាម៉ាវ

ថ្ងៃទី ២២ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៥៦ ក្រោមរបបយួនសេរី បានបញ្ចូលខេត្តទាំងពីរ គឺឃ្លាំង ( Sóc Trăng ) និងខេត្តពលលាវ ( Bạc Liêu ) ចូលតែ មួយហៅថា បាស្វៀង ( Ba Xuyên ) ។

ថ្ងៃទី ៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៤ ខេត្ត ពលលាវត្រូវបានបំបែកចេញ ជាខេត្តពលលាវដដែល ដែលរួមមាន ៤ ស្រុក៖ ស្រុកសារ៉ាយ (Giá Rai )

ស្រុលវាលភ្លង់ (Phứơc Long )

ស្រុកព្រែកជ្រៅ (Vinh Lợi )

ស្រុកជ្រោយញក៍ (VĩnhChâu)។

ក្រោយរបបកម្មុយនិស្តយួនបានឡើងកាន់អំណាច នៅឆ្នាំ ១៩៧៦ ខេត្តពលលាវ ( Bạc Liêu ) និងខេត្តទឹកខ្មៅ ( អាង ស្វៀង An Xuyen ) ត្រូវបានច្របាច់បញ្ចូលតែមួយមាន ឈ្មោះថា មិញហាយ ( Minh Hai )

ថ្ងៃទី ០៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៩៦ ខេត្តម៉ិញហាយ (Minh Hải) ត្រូវបានចែកជា ២ ខេត្តវិញមាន ឈ្មោះថា ពលលាវ (Bạc Liêu) និងទឹកខ្មៅ (Cà Mau) ៕

ផែនទី ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ កម្ពុជា ក្នុងសង្រ្គាម សៀម យួន