ខេត្ត លង់ហោរ ជាឈ្មោះ អាណាចក្រ ២ បូកចូលគ្នា គឺ ឡុង LONG និង ហ័រឬ វ៉ា ឬ ហាវ HOA ដូច្នេះ ការដែល រាមច្បង មុនៗ បកស្រាយថា លង់ ហោរ គឺដោយសារ គ្រូសីល្ប៍ លង់ទឹកស្លាប់ ពេលដែលស្តេចបញ្ជាឲ្យមកចូលគាល់ នោះ គឺជារឿង ប្រឌិតសុទ្ធសាធ។
សព្វថ្ងៃនេះខេត្ត លង់ហោរ ត្រូវបាន វៀតណាមដូរមកជា ខេត្តវិញឡុង ដែល វៀតណាមអះអាងថា ឈ្មោះនេះជាភាសា ចិន គឺ ដូចគ្នាជាមួយ កោះហ្វូកុក ដែលប្រជាជនខ្មែរច្រឡំថា ជាឈ្មោះ ភាសាវៀតណាម តាមពិតគឺជា ភាសាចិន។
Vinh Long written in Chinese is (永隆). ( Eternal in forever , eternal , meaning "forever"; Long in solemn , meaning "prosperous, rich"). The name Vinh Long represents the wish that this place will always be prosperous forever
ដ
ស្រុកកំពប់តែអុង គឺជាខេត្តប្រវត្តិសាស្ត្រដែលជូរចត់បំផុតដែលយួន បានយកខ្មែរទៅកប់ទាំងរស់ ត្រឹមក មានរាងជាមុំចង្ក្រាន្ដ រួចលើកខ្ទះយកទៅដាក់ពីលើក្បាលខ្មែរ រួចបង្កាត់ភ្លើងឡើងដាក់អុសដុតអោយឆេះសន្ធៅឡើង អុងយួនវាលើកឡើងថា បើហ៊ានតែរង្គើរកំពប់ទឹកតែដែលកំពុងដាំ និងកាត់ក្បាលចោល។ ស្រុកនេះជាប់ទាក់ទងហ្នឹងរឿង កំពប់តែអុង និង កំពង់តែអុង។
ប្រវត្តិ និង និរុត្តិសាស្ត្រ កែប្រែ
ខេត្តព្រះត្រពាំងពីមុនគឺជាស្រុកមួយ នៃខេត្តលង់ហោរ ដែលគេហៅថា ស្រុកព្រះត្រពាំង។ ពេលដែលខ្មែរក្រោមឋិត នៅក្រោម ការគ្រប់គ្រងរបស់ស្តេចយួនត្រកូលង្វៀង (Nguyễn) ខេត្តព្រះត្រពាំង គឺជាស្រុកមួយ នៅក្នុងខេត្តលង់ហោរ (ត្រូវបានបង្កើតឡើង នាឆ្នាំ ១៨៣២ )។ ឆ្នាំ ១៨៧៦ បារាំងបានចែកខេត្តលង់ហោរចេញជា ៣ និគម គឺ លង់ហោរ, ព្រះត្រពាំង និង កំពង់ឫស្សី។
ផែនទី របាយប្រជាជនខ្មែរនៅ ខេត្ត លង់ហោរ
រដ្ឋបាលភូមិសាស្ត្រ៖ ខេត្តមានស្រុក/ទីរួមខេត្តចំនួន ៧ គឺ៖
- ១.ទីរួមខេត្តលង់ហោរ(thị xã Vĩnh Long)
- ២.ស្រុកលង់ហោរ(huyện Long Hồ)
- ៣.ស្រុកកំពប់តែអុង(huyện Trà Ôn)
- ៤.ស្រុកកំពង់តែអុង(huyên Măng Thít)
- ៥.ស្រុកកំពង់រលីង(huyện Vũng Liêm)
- ៦.ស្រុកផ្សារថ្មី(huyện Tam Bình)
- ៧.ស្រុកអង្គុលី(huyện Bình Minh)
ផែនទី រដ្ឋបាលដែនដីបច្ចុប្បន្ន ( ខេត្ត វិញ ឡុង)
ផែនទី រដ្ឋបាលដែនដីបច្ចុប្បន្ន ( ខេត្ត វិញ ឡុង)
ផែនទី រដ្ឋបាលដែនដីបច្ចុប្បន្ន ( ខេត្ត វិញ ឡុង)
ផែនទី កាលបរិច្ឆេទនៃការវាទទីនៃ ជនជាតិ ឬ អាណាចក្រនានា មុខ វត្តមាន កងទ័ពបារាំង នៅ តំបន់ ឥណ្ឌូ ចិន
ខេត្តបាសាន នេះធ្លាប់ជារាជាធានីរបស់ខ្មែរ ដែលមានព្រះរាជាច្រើនព្រះអង្គបានគ្រងរាជ្យបន្តបន្ទាប់នៅទីនោះ៖
១៖ ព្រះបាទចៅពញាយ៉ាត (១៣៩៤-១៤៦៣) ទ្រង់បានមកបង្កទ័ពនៅទួលបាសានអស់រយៈពេល ៥ខែ ទើបលើកទ័ពទៅវាយរំដោះក្រុងអង្គរពីអំណាចរបស់ព្រះចៅកំបង់ពិសី ដែលជាស្ដេចសៀមត្រួតត្រានៅអង្គរបន្ទាប់ពីព្រះចៅបាអាត និងព្រះចៅបាសាត។ ក្រោយមក ព្រះបាទចៅពញាយ៉ាតក៏បានទៅតាំងរាជវាំងនៅទួលបាសានមួយរយៈទៀត រួចក៏ប្ដូរមកតាំងរាជធានីនៅក្រុងចតុមុខ (ភ្នំពេញសព្វថ្ងៃ) ដែលកាលណោះភ្នំពេញត្រូវបានព្រះរាជាប្រសិទ្ធនាមថា «ក្រុងចតុមុខ មង្គលសកល កម្ពុជាធិបតី សិរីធរ បវរឥន្ទបត្តបុរី រដ្ឋរាជសីមា មហានគរ»។
២៖ ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ (១៤៧២-១៤៨៦) ជាបុត្ររបស់ព្រះបាទនរាយណ៍រាជា និងត្រូវជាចៅរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត។ ដោយអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តមិនបានស្នងរាជ្យពីព្រះបិតា (រាជ្យបល្ល័ង្កបានបន្តទៅលើព្រះបាទស្រីរាជា ដែលត្រូវជាព្រះអនុជទី២របស់ព្រះបាទនរាយណ៍រាជា) ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័ក៏មកតាំងអំណាចស្វយ័តនៅទួលបាសាន គ្រប់គ្រង ខេត្តបាសាន ខេត្តរោងដំរី ខេត្តព្រៃនគរ ខេត្តលង់ហោរ ខេត្តព្រៃបាក់ដែង ពោលគឺចាប់ពីតំបន់ទួលបាសានដល់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមទៅទល់នឹងនគរចម្ប៉ា។
ពេលនោះហើយដែលកម្ពុជាត្រូវបែងបាក់ជា ៣នគរ៖ មួយផ្នែកស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ព្រះបាទស្រីសុយោទ័យ។ មួយផ្នែកទៀត គឺចាប់ពីខាងលិចទន្លេសាបទៅទល់នឹងថៃភាគខាងកើត និងថៃភាគឦសាន ស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ព្រះបាទស្រីរាជា ដែលកំពុងវាយរំដោះទឹកដីពីព្រះចៅសៀមនៅក្រុងអយុធ្យា។ មួយផ្នែកផ្សេងទៀត ដែលមានរាជធានីនៅចតុមុខ ស្ថិតក្នុងអំណាចរបស់ព្រះបាទធម្មរាជា ដែលត្រូវជាព្រះអនុជរបស់ព្រះបាទស្រីរាជា និងជាម្ចាស់មារបស់ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ។
ចុងក្រោយ រាជ្យបល្ល័ង្កបានទៅលើដៃរបស់ព្រះបាទធម្មរាជា ដែលជាកូនកាត់ខ្មែរសៀុម ដោយព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គគឺព្រះបាទពញាយ៉ាត មាតាគឺស្នំឯកជនជាតិឈ្មោះ ស៊ីសាង៉ាម ដែលប្អូនស្រីរបស់ព្រះចៅកំបង់ពិសី។ ព្រះបាទធម្មរាជាមានព្រះរាជបុត្រចំនួន ២ព្រះអង្គ គឺព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ និងព្រះបាទច័ន្ទរាជា។
៣៖ ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ (១៥០៤-១៥១២) ជាបុត្ររបស់ព្រះបាទធម្មរាជា និងជាចៅព្រះបាទពញាយ៉ាត។ ថ្វីដ្បិតទ្រង់មានបុព្វរាជធានីនៅក្រុងចតុមុខក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែព្រះអង្គក៏បានទៅគង់លម្ហែ និងប្រកបរាជកិច្ចនៅរាជវាំងទួលបាសានផងដែរ ដោយទុកឲ្យព្រះអនុជ គឺព្រះអង្គច័ន្ទ (អនាគតព្រះបាទច័ន្ទរាជា) ដែលជាមហាឧបរាជគង់នៅគ្រប់គ្រងរាជវាំចតុមុខជំនួស។
៤៖ ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ (១៥៩៣-១៥៩៦) ថ្វីដ្បិតសៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រសរសេរថា ព្រះអង្គមានប្រវត្តិវង្សាវតាមិនច្បាស់លាស់ ប៉ុន្តែព្រះអង្គជាព្រះវីរក្សត្រដែលបានដឹកនាំទ័ពវាយរំដោះក្រុងលង្វែកពីអំណាចសៀម ក្នុងរជ្ជកាលព្រះចៅឯកទសរដ្ឋ (ព្រះអនុជរបស់ព្រះបាទសម្ដេចព្រះនរសូរមហារាជ) មកវិញផងដែរ។ មុនរជ្ជកាលព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ គឺក្នុងរជ្ជកាលព្រះជ័យជេដ្ឋាទី១ (អាយុ១១ឆ្នាំ) និងព្រះបិតាព្រះសត្ថាទី១ ក្រុងលង្វែកត្រូវបានកងទ័ពសៀមដុតបំផ្លាញខ្ទេចអស់ ក្រោមប្រតិបត្តិការសឹករបស់ព្រះចៅនរសូរ (ថៃហៅ ព្រះចៅណារេសួន) កាលព្រះអង្គសោយរាជ្យនៅក្រុងអយុធ្យា។
ក្នុងកាលសម័យរៀបចំគម្រោងការរំដោះក្រុងលង្វែក និងក្នុងពេលឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃក៏បានទៅគង់នៅរាជរាំងទួលបាសាន ហើយក៏សោយទិវង្គតនៅទីនេះដែរ។
៥៖ ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ (១៦០៣-១៦១៨) ជាក្សត្រដែលទទួលបានការគោរពស្រលាញ់ពីប្រជានុរាស្ត្រ ព្រះអង្គជាព្រះអនុជរបស់ព្រះបាទសត្ថាទី១។ នៅពេលកងទ័ពសៀមរបស់រាជមនូ ដែលជាមេទ័ពរបស់ព្រះចៅនរសូរវាយចូលក្រុងលង្វែកនោះ ព្រះបាទស្រីសុយោពណ៌ (ក្នុងឋានៈជាមេទ័ព) បានដឹកនាំទ័ពប្រយុទ្ធយ៉ាងស្វិតស្វាញទប់ទល់នឹងកងទ័ពសៀម តែចុងក្រោយក្រុងលង្វែកត្រូវសៀមវាយបែកទាល់តែបាន ហើយទ្រង់ក៏ត្រូវសៀមចាប់ជាឈ្លើយសឹកបញ្ជួនទៅក្រុងអយុធ្យា។
ក្រោយមក ក្សត្រិយ៍ព្រះមហាទេវី ដែលជាព្រះអយ្យកាបានសុំអង្វរស្ដេចសៀម ដើម្បីយាងព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មកគ្រប់គ្រងនគរកម្ពុជាវិញ។ ស្ដេចសៀមក៏បានយល់ព្រមតាមសំណើរបស់ព្រះមហាទេវី ដោយគិតថាអាចយកនគរខ្មែរជានគរចំណុះរបស់សៀុមបាន តាមរយៈលើកព្រះបាទស្រីសុយោពណ៌ឱ្យឡើងគ្រងរាជ្យបល្ល័ង្ក។
នៅពេលដែលព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌មកគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនៅកម្ពុជាវិញ ព្រះអង្គបានប្ដូររាជធានីទៅក្រុងឧដុង្គ ហើយក៏គង់នៅរាជវាំងទួលបាសាននេះផងដែរ។ ដោយមិនចង់ឱ្យនគរកម្ពុជាស្ថិតក្រោមចំណុះរបស់សៀម ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ក៏បានប្ដូរទៅភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះចៅនគរអណ្ណាម ដែលកាលណោះមានរាជធានីនៅក្រុងវ៉េ (Hue) ដោយបានស្ដីដណ្ដឹងព្រះនាងអង្គចូវ (បុត្ររបស់ព្រះចៅក្រុងវ៉េ) ឱ្យរៀបអភិសេកជាមួយព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ដែលជារាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ។
៦៖ នាគ្រិស្ដសករាជ ១៥៩៦-១៦០៣ (ក្នុងសម័យឧដុង្គ) មានក្សត្រ៣អង្គគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន ក្នុងនោះមានព្រះអង្គតន់ទី១ ព្រះអង្គអន និងសម្តេចកែវហ្វាពញាញោម ដែលមានតែការបង្កសង្គ្រាមដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្ក បង្កអសន្តិភាព ហែកហួរទឹកដី និងធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីខ្មែរជាច្រើនខេត្តខណ្ឌថែមទៀតផង។
សូមបញ្ជាក់ថា ខេត្តបាសានមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រ៖ នៅទិសខាងកើតមានបឹង នៅទិសអាគ្នេយ៍មានទន្លេមេគង្គ នៅទិសខាងត្បូងមានព្រៃធំ ដែលសុទ្ធតែជាសក្ដានុពលទេសចរណ៍ថ្មីសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ ដែលចូលចិត្តដំណើរទេសចរណ៍បែបវប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិ៕
ខេត្តបាសាន ស្ថិតនៅតំបន់ទួលបាសានបច្ចុប្បន្ន នៅក្នុង ឃុំបារាយណ៍ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម។ ដែលមានប្រាសាទនៅទីតាំងនោះគឺ ប្រាសាទព្រះធាតុទួលបាសាន។ ខេត្តនេះធ្លាប់ជារាជាធានីរបស់ខ្មែរ ដែលមានព្រះរាជាគ្រងរាជ្យនៅទីនោះគឺ
១- ព្រះបាទពញាយ៉ាត ១៣៩៤-១៤៦៣ ទ្រង់បានមកករទ័ពនៅទីនេះរយៈពេល៥ខែ ទើបលើកទ័ពទៅវាយរំដោះក្រុងអង្គរពីសៀម ក្រោយមកក៍មកតាំងរាជវាំងនៅទីនេះ១រយៈ រួចក៍មកតាំងរាជវាំងនៅចតុមុខភ្នំពេញសព្វថ្ងៃ។
២- ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ ១៤៧២-១៤៨៦ ជាបុត្រព្រះបាទនរាយណ៍រាជាត្រូវជាចៅព្រះព្រះបាទពញាយ៉ាត ដោយអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តមិនបានស្នងរាជពីបីតាក៍មកតាំងតំបន់ស្វ័យយ័ត្ននៅទីនេះគ្រប់គ្រងតំបន់ រាជធានីទួលបាសាន រោងដំរី ព្រៃនគរ លង្ហោ ព្រៃបាក់ដែង ទៅទល់នគរចម្ប៉ា។
៣- ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ១៥០៤-១៥១២ ជាបុត្រព្រះបាទធម្មោរាជា និងជាចៅព្រះបាទពញាយ៉ាត ក៏មកគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន ប្រកបកិច្ចការផែនដី ដោយទុកឲ្យព្រះអនុចមហាឧបរាជ អង្គចន្ទគង់នៅគ្រប់គ្រងរាជវាំចតុមុខ។
៤- ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ ១៥៩៣-១៥៩៦ ជាក្សត្រដែលបានដឹកនាំទ័ពវាយរំដោះក្រុងលង្វែកពីសៀមមកវិញ ដោយក្រុងលង្វែកត្រូវសៀមដុតបំផ្លាញខ្ទេចអស់ ទ្រងក៍មកគង់នៅរាជរាំងទួលបាសាន ហើយក៍សុគតនៅទីនេះដែរ។
៥- គ.ស ១៥៩៦-១៦០៣ មានស្តេច៣អង្គគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន គឺទី១ អង្គតន់ទី១ -ទី២ អង្គអន និងទី៣សម្តេចកែវាពញាញោម (អន+ញោម)ជាស្តេចចោម្សៀត។
៦- ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ ១៦០៣-១៦១៨ជាក្សត្រដែលទទួលការគោរពស្រឡាញចូលចិត្តពីប្រជារាស្គ្រ នៅពេលសៀមវាយចូលក្រុងលង្វែកព្រះអង្គបានប្រយុទ្ធយ៉ាងស្វិតស្វាញទល់នឹងចោសៀម តែចុងក្រោយក្រុងលង្វែកត្រូវសៀមវាយបែកទ្រង់ក៍ត្រូវសៀមចាប់ជាឈ្លើយសឹកហើយបញ្ជូលទៅប្រទេសវា។ក្រោយមកព្រះមហាទេវីក្សត្រីជាព្រះអយ្យកាបានសូមអង្វរព្រះចៅក្រុងសៀមសូមយាងព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មកគ្រប់គ្រងនគរវិញ ព្រះចៅក្រុងសៀមក៍យល់ព្រមដោយគឹតថាអាចប្រើក្សត្រអង្គនេះជាកូនអុក តែខុសបំនងស្រឡះ។ព្រះបាទស្រីសុរិយោបណ៍បានមកគ្រងរាជដោយគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន ហើ្យក៍បានភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងនឹងក្រុងវ៉េនគរអណ្ណាមដើម្បីសងសឹកនឹងនគរសៀមដែលបានវាយកំទេចក្រុងលង្វែក។ឧញ៉ាពិជ័យនាគ ជាមន្ត្រីនៅខេត្តបាសាននេះ។
ខែត្រខ្មែរនៅសម័យស្រីសន្ធរ÷
- ខេត្តបាសាន
- ខេត្តស្ទោង
- ខេត្តអាសន្ទុក
- ខេត្តជីក្រែង
- ខេត្តរលួស
- ខេត្តមហានគរ
- ខេត្តជាំខ្សាន្ដ
- ខេត្តជើងព្រៃ
- ខេត្តស្ទឹងត្រែង
- ខេត្តកំពង់សៀម
- ខេត្តមង្គលបុរី
- ខេត្តបាត់ដំបង
- ខេត្តក្រគរ
- ខេត្តពោធិសាត់
- ខេត្តអម្រាគគិរីបូរណ៍
- ខេត្តរលាប្អៀរ
- ខេត្តក្រង
- ខេត្តឫស្សីសាញ
- ខេត្តតាមសីមា
- ខេត្តរយ៉ង
- ខេត្តសុរិន្ទ
- ខេត្តសិង្គារ
- ខេត្តគោកសេះ
- ខេត្តអន្លង់រាជ
- ខេត្តព្រហ្មទេព
- ខេត្តព្រែកក្ដី
- ខេត្តម្លូព្រៃ
- ខេត្តត្នោត
- ខេត្តទឹកជោរ
កំពង់ចាម: ឯកឧត្តម អ៊ុន ចាន់ដា អភិបាលនៃគណៈអភិបាលខេត្តកំពង់ចាម អមដំណើរដោយថ្នាក់ដឹកនាំមន្ទីរអង្គភាពពាក់ព័ន្ធជុំវិញខេត្ត និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន នាព្រឹកថ្ងៃទី៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០នេះ បានអញ្ជើញចុះពិនិត្យប្រសាទបុរាណទួលបាសាន ដែលជារាជធានីបុរាណប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិកំផ្លាក ឃុំបារាយណ៍ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម ដេីម្បីសិក្សាស្វែងយល់ ក្នុងការកែប្រែតំបន់នេះឲ្យក្លាយទៅជារមណីយដ្ឋាន ទេសចរណ៍។
លោក ស៊ីម គង់ អភិបាលស្រុកស្រីសន្ធរ បានឲ្យដឹងថា កាលពីសម័យបុរាណតំបន់ទួលបាសាន ធ្លាប់ជារាជធានីបាសាន ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកស្រីសឈរ ដែលបច្ចប្បន្ន ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម ដោយមានប្រាសាទនៅទីតាំងនោះគឺ ប្រាសាទព្រះធាតុទួលបាសាន តំបន់នេះធ្លាប់ជារាជាធានីរបស់ខ្មែរ ដែលមានព្រះរាជាគ្រងរាជ្យនៅទីនោះគឺ៖ ១- ព្រះបាទពញាយ៉ាត ១៣៩៤-១៤៦៣ ទ្រង់បានមកករទ័ពនៅទីនេះរយៈពេល៥ខែ ទើបលើកទ័ពទៅវាយរំដោះក្រុងអង្គរពីសៀម ក្រោយមកក៏មកតាំងរាជវាំងនៅទីនេះមួយរយៈ រួចក៏មកតាំងរាជវាំងនៅចតុមុខភ្នំពេញសព្វថ្ងៃ។
២- ព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ ១៤៧២-១៤៨៦ ជាបុត្រព្រះបាទនរាយណ៍រាជាត្រូវជាចៅព្រះព្រះបាទពញាយ៉ាត ដោយអាក់អន់ស្រពន់ចិត្តមិនបានស្នងរាជពីបីតាក៏មកតាំងតំបន់ស្វ័យយ័ត្ននៅទីនេះគ្រប់គ្រងតំបន់ រាជធានីទួលបាសាន រោងដំរី ព្រៃនគរ លង្ហោ ព្រៃបាក់ដែង ទៅទល់នគរចម្ប៉ា។
៣- ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ១៥០៤-១៥១២ ជាបុត្រព្រះបាទធម្មោរាជា និងជាចៅព្រះបាទពញាយ៉ាត ក៏មកគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន ប្រកបកិច្ចការផែនដី ដោយទុកឲ្យព្រះអនុចមហាឧបរាជ អង្គចន្ទគង់នៅគ្រប់គ្រងរាជវាំចតុមុខ។
៤- ព្រះបាទរាមាជើងព្រៃ ១៥៩៣-១៥៩៦ ជាក្សត្រដែលបានដឹកនាំទ័ពវាយរំដោះក្រុងលង្វែកពីសៀមមកវិញ ដោយក្រុងលង្វែកត្រូវសៀមដុតបំផ្លាញខ្ទេចអស់ ទ្រងក៏មកគង់នៅរាជរាំងទួលបាសាន ហើយក៏សុគតនៅទីនេះដែរ។
៥- គ.ស ១៥៩៦-១៦០៣ មានស្តេច៣អង្គគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន គឺទី១ អង្គតន់ទី១ -ទី២ អង្គអន និងទី៣សម្តេចកែវាពញាញោម (អន+ញោម)ជាស្តេចចោម្សៀត។
៦- ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ ១៦០៣-១៦១៨ជាក្សត្រដែលទទួលការគោរពស្រឡាញចូលចិត្តពីប្រជារាស្គ្រ នៅពេលសៀមវាយចូលក្រុងលង្វែកព្រះអង្គបានប្រយុទ្ធយ៉ាងស្វិតស្វាញទល់នឹងចោសៀម តែចុងក្រោយក្រុងលង្វែកត្រូវសៀមវាយបែកទ្រង់ក៏ត្រូវសៀមចាប់ជាឈ្លើយសឹកហើយបញ្ជូលទៅប្រទេសវា។ក្រោយមកព្រះមហាទេវីក្សត្រីជាព្រះអយ្យកាបានសូមអង្វរព្រះចៅក្រុងសៀមសូមយាងព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មកគ្រប់គ្រងនគរវិញ ព្រះចៅក្រុងសៀមក៏យល់ព្រមដោយគឹតថាអាចប្រើក្សត្រអង្គនេះជាកូនអុក តែខុសបំនងស្រឡះ។ព្រះបាទស្រីសុរិយោបណ៍បានមកគ្រងរាជដោយគង់នៅរាជវាំងទួលបាសាន ហើយក៏បានភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងនឹងក្រុងវ៉េនគរអណ្ណាម ដើម្បីសងសឹកនឹងនគរសៀមដែលបានវាយកំទេចក្រុងលង្វែក។
ខេត្តបាសាន មានលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ÷ទិសខាងកើត មានបឹង ទិសអាគ្នេយ៍ មានទន្លេមេគង្គ ទិសទក្សិណ និងមានព្រៃធំផងដែរ
“ស្រីសន្ធរ” មិនមែនមកពី “ស្រីសឈរ” ទេ គឺមកពី ស្រីយសោធរ
«ស្រីសន្ធរ»មិនមែនមកពី«ស្រីសឈរ»ទេ គឺមកពី«ស្រីយសោធរ» ដែលជាឈ្មោះរាជធានីអង្គរដ៏ល្បីល្បាញ និងជាប្រពៃណីរបស់ចក្រភពកម្ពុជទេស។ អ្នកគ្រូពៅសោវរសពន្យល់រឿងនេះថា មកពីខ្មែរមិនចេះហៅពាក្យ បីបួនព្យាង្គ ទេីបហៅសង្កត់យកតែព្យាង្គដេីម «ស្រី» និងចុង«ធរ»ទុក។ ឈ្មោះនេះក្រោយមកបន្សល់ទុកនៅបួនទីតាំងទី១ ស្រុកស្រីសន្ធរ, ទី២ ស្រុកសុីធរពារាំង ដែលនៅសល់ត្រឹមឃុំសុីធរ វត្តសុីធរ, ទី៣ ស្រុកសុីធរកណ្តាល និងទី៤ នៅខេត្តស្រីយសោធរ នាភាគឥសានប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃ។ តាមភស្តុតាងទាំងនេះ រាជធានីស្រីយសោធរ(បុរៈ)នៅអង្គរ មានជេីងដេីរតាមមនុស្សទៅប្រតិស្ថាននៅទីតាំងថ្មីពីរកន្លែងផ្សេងគ្នា គឺនៅខាងត្បូងនិងខាងកេីតទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ និងនៅខាងជេីងជួរភ្នំដងរែកក្នុងភាគឥសានថៃសព្វថ្ងៃ។ អ្នកខ្លះយល់ថា រាជធានីទួលបាសានស្រីសន្ធរនៅវត្តព្រះធាតុបារាយណ៍ តែខ្ញុំពិបាកជឿបាន ដោយសារទីនោះគ្មានស្ថាននាម«ទួលបាសាន» ឬ «ប៉ាសាន»ដែលចិនបានកត់ត្រានៅទសវត្សរ៍១៣៧០។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅតំបន់វត្តសុីធរ ទេីបមានទួលបាសាន ព្រមទាំងអនុវិទ្យាល័យទួលបាសានផង។ ហេតុនេះរាជធានីស្រីសន្ធរទួលប៉ាសាន គួរតែតាំងនៅតំបន់វត្តសុីធរ ក្នុងឃុំសុីធរស្រុកខ្សាច់កណ្តាលខេត្តកណ្តាលសព្វថ្ងៃនេះ។
·អាជ្ញាធរវៀតណាមហាមឃាត់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដាក់ទង់ខ្មែរក្រោមនៅសាលាឆទានដែលអាជ្ញាធរកម្ទេច
អាជ្ញាធរវៀតណាមមួយក្រុមបានហាមឃាត់ និងគំរាមកំហែងមិនឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមលើកទង់ជាតិខ្មែរក្រោមនៅលើទីតាំងដីសាលាឆទានដែលខ្លួនបានឈូសកម្ទេច។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមចាត់ទុកសកម្មភាពរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាមទាំងនេះថា ជាសកម្មភាពរំលោភលើសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម។
អាជ្ញាធរវៀតណាមខេត្តលង់ហោរដែលវៀតណាមហៅថា ខេត្តវិញឡុង (Vinh Long ) ចំនួន៦នាក់ នៅថ្ងៃទី៦ ខែឧសភា បានបង្កការរំខាន និងគំរាមកំហែងដល់ការជួបជុំរបស់ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមទៅពិនិត្យមើលទីតាំងសាលាឆទាននៅភូមិកន្រែង ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរឈូសកម្ទេចកាលពីថ្ងៃទី១ ខែមេសា។
ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមកពីខេត្តព្រះត្រពាំង លោក ថាច់ គឹមចេង ឱ្យដឹងថា មូលហេតុដែលលោក និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជិត ១០នាក់ផ្សេងទៀតនាំគ្នាយកទង់ខ្មែរក្រោមទៅដោតនៅទីតាំងដីសាលាឆទានគឺដើម្បីបង្ហាញការសោកស្ដាយចំពោះធនធានរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ចូលរួមកសាងសាលាឆទាន តែបែរជាត្រូវបំផ្លាញយ៉ាងព្រៃផ្សៃពីសំណាក់អាជ្ញាធរវៀតណាម។
លោក ថាច់ គឹមចេង៖ «អាជ្ញាធរវៀតណាមគេមកគំរាមកំហែងយើងខ្ញុំថា ខ្ញុំគ្មានសិទ្ធិទៅថតរូបដាក់ទង់បីពណ៌នៅលើសាលាឆទានទេ ព្រោះថាកន្លែងហ្នឹងគេកំពុងទំនាស់ដីធ្លី គេមកចោទយើងខ្ញុំថាទៅឆ្លងមិនសុំច្បាប់គេ ប៉ុន្តែសាលាឆទានសាធារណៈទេ យើងខ្ញុំទៅតែគេរារាំង គេថាហេតុផលអីមិនផ្ដល់ដំណឹងឱ្យគេដឹង»។
លោក ថាច់ គឹមចេង យល់ថា សកម្មភាពរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាមនេះ គឺដូចគ្នានឹងសកម្មភាពរបស់ពួកគេកន្លងមក ដែលធ្វើឡើងក្នុងគោលដៅបំបាត់សំឡេងជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម។
លោក ថាច់ គឹមចេង៖ «គេមិនចង់ឱ្យកូនខ្មែរដឹង យល់នូវអ្វីដែលជារបស់ខ្មែរ គេតែងតែកៀបសង្កត់ ហើយខ្លាចខ្មែរដឹងឮច្រើន ហើយកៀបសង្កត់ខ្មែរ ជាការមួយដែលអាជ្ញាធរវៀតណាមកំពុងព្យាយាមៗកំពុងវាយបំបាក់ស្មារតីខ្មែរ ហើយមិនឱ្យខ្មែរងើបឡើងបាន ហ្នឹងហើយជាការមួយដែលអាជ្ញាធរវៀតណាមកំពុងភ័យខ្លាច យើងខ្ញុំធ្វើហ្នឹងតាមច្បាប់អង្គការសហប្រជាជាតិសិទ្ធិជនជាតិដើម ពួកខ្ញុំខំប្រឹងប្រែង»។
សាលាឆទានខ្មែរ ក្រោមនៅភូមិកន្រែង ត្រូវបានសាងសង់ ផ្ដួចផ្ដើមគំនិត ដោយ ព្រះចៅអធិការវត្តប្រជុំពលមង្គលបូរី ហៅវត្តទ្រនំសេក ព្រះតេជព្រះគុណ ថាច់ ចន្ទតារា នៅលើដីឯកជនរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារ ដែលផ្ដល់ដីនេះ សម្រាប់ផលប្រយោជន៍រួម។ ចាប់តាំងពីពេលសាងសង់ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានបញ្ជូនកម្លាំងមករារាំងដំណើរការសាងសង់ និងព្យាយាមដឹកព្រះពុទ្ធរូបចេញពីសាលាឆទាន ជាច្រើនដង ប៉ុន្តែ ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរក្រោម ជម្នះ សាងសង់រហូតបានសម្រេចជាស្ថាពរ ដោយហេតុថា ក្នុងតំបន់នោះ គ្មានវត្តខ្មែរក្រោមនៅជិតនោះទេ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចទាក់ទងស្ថានទូតវៀតណាមប្រចាំនៅកម្ពុជា ដើម្បីឆ្លើយតប ពីបញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី៦ ឧសភា។
អនុប្រធានសមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ លោកបណ្ឌិត សឺន ជុំជួន មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមានសិទ្ធិពេញលេញតាមច្បាប់អន្តរជាតិជាតិក្នុងការសម្ដែងការមិនពេញចិត្ត ឬសោកស្ដាយសាលាឆទានរបស់ពួកគាត់ ហើយអាជ្ញាធរវៀតណាមមិនត្រូវគំរាមកំហែងនោះទេ។
លោកបណ្ឌិត សឺន ជុំជួន ៖«គ្រាន់តែជាការសម្ដែង ការផ្ដុំគ្នាមួយបង្ហាញសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដោយអហិង្សាតែផ្ទុយទៅវិញបែរជាឃ្លាំមើល ការតាមដានអីជាដើម នេះជារឿងមួយបង្ហាញអាកប្បកិរិយាជាការគំរាមកំហែង»។
ការឈូសឆាយ សាលាឆទាននេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរវៀតណាម ខេត្តលង់ហោរ កាលពីចុង ខែមីនា បានចាប់ផ្សឹកព្រះសង្ឃ គង់នៅវត្តប្រជុំពលមង្គល បូរី ឬហៅ ថា វត្ត ទ្រនំសេក ចំនួន៥អង្គ និងចាប់ឃុំ ខ្លួនពលរដ្ឋខ្មែរ ក្រោមចំនួន ៤នាក់ក្រោមបទចោទ ប្រកាន់«កេងចំណេញ លើសិទ្ធិសេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ» តាមមាត្រា ៣៣១ និង ពីបទ «ការចាប់ខ្លួន ឃាត់ខ្លួន ឬឃុំខ្លួនមនុស្ស ដោយខុសច្បាប់» តាម មាត្រា ១៥៧ នៃក្រម ព្រហ្មទណ្ឌ វៀតណាម។
ក្នុងរយៈពេលជិត១ឆ្នាំមកនេះ អាជ្ញាធរវៀតណាមបានចាប់ឃុំខ្លួនព្រះសង្ឃ សកម្មជន និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដាក់គុកចំនួន ១៣ អង្គ/នាក់ ដោយសារសកម្មភាពទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងនាមជាជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុក។ រីឯ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ (Human Rights Watch) កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមីនា បានជំរុញឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ដាក់ទណ្ឌកម្មលើរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ចំពោះសកម្មភាពរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាម ដែលបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលជាជនជាតិដើមនៅកម្ពុជាក្រោម៕
