ប្រវត្តិខេត្តត្បូងឃ្មុំ
១.សាវតាខេត្តត្បូងឃ្មុំ
តាមពិតទៅ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ពុំមែនជាឈ្មោះខេត្តថ្មីនោះទេ ឈ្មោះស្រុក ឬខេត្តត្បូងឃ្មុំ បានលេចឡើងដំបូងក្នុងសិលាចារឹកសម័យក្រោយអង្គរ (IMA.37) ចារនៅលើ ជញ្ជាំងនៃស្លាបខាងជើង រោងទងខាងកើត នៃប្រាសាទអង្គរវត្តរួចទៅហើយ។ សិលាចារឹកនេះ ចារដោយបុរសម្នាក់ឈ្មោះជយនន្ទនៅឆ្នាំ១៧០១។ ក្នុងសិលាចារឹកដដែលនេះ គឺចាររៀបរាប់ពីព្រឹត្តការណ៍ដែលព្រះរាជាបានដំឡើង បុណ្យសក្តិឱ្យគាត់មានងារជាស្តេចក្រាញ់ “អរជូន” ត្រួតត្រាដែនដីខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ រហូតដល់ដើមសតវត្សទី១៩ ឃើញមានឯកសារមួយចំនួនដូចជា ព្រះរាជពង្សាវតារស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍រឿងទុំទាវ រឿងហ្លួងព្រះស្តេចកនដែល ជារឿងព្រេងនិទានបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ព្រមទាំងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនទៀត ទាំងភាសាខ្មែរ និងបរទេស ហើយភាគច្រើនឯកសារជាភាសាបារាំងសុទ្ធតែ បានសរសេររៀបរាប់អំពីឈ្មោះស្រុក ឬខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ នៅពេលប្រទេសខ្មែរស្ថិតក្រោមរបបអាណាព្យាបាលរបស់បារាំងចន្លោះឆ្នាំ១៨៦៣ ដល់១៩៥៣ ឃើញមានឯកសារដែលសរសេរពីការបង្កើតខេត្តស្រុក ខណ្ឌ ឃុំ និងភូមិ។ ជាក់ស្តែងខេត្តកំពង់ចាមបង្កើតនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៨៨៥ ហើយមន្ត្រីបារាំង ម្នាក់ឈ្មោះ ហ្វ្រង់ស័រ បូឌាន់ (Francois Baudoin) ជាអ្នកត្រួតត្រាពី លើចៅហ្វាយខេត្ត ខ្មែរ។ ខេត្តកំពង់ចាមកាលណោះ មានស្រុកចំនួនដប់ជាចំណុះ គឺស្រុកកំពង់សៀម ក្រូចឆ្មារ ព្រៃឈរ ជើងព្រៃ កងមាស កោះសូទិន ស្រីសន្ធរ មេមត់ ស្ទឹងត្រង់ និងស្រុកត្បូងឃ្មុំ។
កំណែទម្រង់លើវិស័យរដ្ឋបាលនៅក្នុងរបបអាណាព្យាបាលបារាំង បានធ្វើឡើងជាបន្តបន្ទាប់ពិសេសក្នុងរាជ្យព្រះបាទអង្គឌួង និងព្រះបាទនរោត្តម។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៧ ត្បូងឃ្មុំត្រូវគេដំឡើងពីស្រុកឱ្យទៅជាខេត្ត ដែលកាលណោះ មានខេត្តចំនួន ៥៧ ប៉ុន្តែពុំមានខេត្តកំពង់ចាមទេ។ លុះដល់ឆ្នាំ១៩១៧ មានការរុះរើចំនួនខេត្តម្តងទៀត ដោយបន្ថយពី ៥៧ខេត្តមកនៅត្រឹម ៥១ខេត្តវិញ ហើយត្បូងឃ្មុំនៅជាខេត្តដដែល។ រហូតដល់ទសវត្ស ១៩២០ ក៏មានកំណែទម្រង់រចនា សម្ព័ន្ធវិស័យរដ្ឋបាលជាថ្មីទៀត ហើយនៅពេលនោះរក្សាទុកខេត្តតែ ១៣ ប៉ុណ្ណោះ ដោយត្បូងឃ្មុំធ្លាប់ជាខេត្តកាលពីមុនមកនោះ ត្រូវប្រែក្លាយឱ្យទៅជាស្រុកមួយរបស់ ខេត្តកំពង់ចាមវិញ។ ចាប់ពីពេលនោះមក យើងពុំឃើញមានការផ្លាស់ប្តូរទៀតឡើយ រហូតមកទល់នឹងឆ្នាំ២០១៤ ទើបរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សម្រេចប្រែក្លាយទឹកដីត្បូងឃ្មុំ ឱ្យទៅជាខេត្តវិញ ដូចពីអតីតកាលជាង ១០០ឆ្នាំមុន។
ខេត្តត្បូងឃ្មុំ មានឈ្មោះល្បីល្បាញ តាំងពីសម័យលង្វែកមកម្ល៉េះ ដោយសារតំបន់នេះទាក់ទងដល់រឿងទុំទាវ។ ពីមុនត្បូងឃ្មុំជាខេត្ត ឬភូមិភាគ ដែលបុរាណហៅថា “ដី”(ក្សេត្រ) គ្រប់គ្រងដោយស្តេចត្រាញ់មានខេត្តចំណុះជាច្រើន។ ឯប្រវត្តិឈ្មោះខេត្តនេះមានការចងចាំតៗ គ្នា ពីមនុស្សមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ ក្នុងដំណាលនោះបានពោលតៗគ្នាថា មូលហេតុដែលស្រុកនេះមានឈ្មោះត្បូងឃ្មុំ ក៏ដោយសារពីដើមមានដើមស្ពុងធំមួយដុះជាប់នឹងផ្លូវ ហើយនៅមែកស្ពុងនោះមានឃ្មុំធំ១សំបុក។ ឃ្មុំនោះកាចខ្លាំងណាស់ ឲ្យតែមានអ្នកដំណើរណាដើរតាមផ្លូវ ហើយវាធុំក្លិនមនុស្ស ក៏ហើរមកទិចរត់មិនសព្វដី។ ឯអ្នកដែលត្រូវឃ្មុំទិចនោះចិត្តល្អ ក៏ប្រាប់អ្នកស្រុកឯទៀតថា បើចង់ឆ្លងកាត់ត្រង់ចំណុចដើមស្ពុងនោះ ត្រូវដើរពីខាងត្បូងឃ្មុំ (ខាងក្រោមខ្យល់) ដើម្បីកុំឲ្យឃ្មុំវាធំក្លិន បើពុំនោះទេ ច្បាស់ជាវាហើរ មកទិចមិនខាន។ តាំងពីពេលនោះមកមនុស្សក៏ប្រាប់តៗគ្នា ជាប់ឈ្មោះថា “ត្បូងឃ្មុំ” រហូតទល់សព្វថ្ងៃ។
បើយោងតាមឯកសារខ្លះក៏ចារទុកយ៉ាងនេះដែរ សូម្បីតែកាលពីសម័យស្រីសន្ធរក្នុងពេលយាយផាន់ កុហកនាងទាវជាកូនស្រីឲ្យមករៀបការជាមួយម៉ឺនងួន ក៏ឧកញ៉ាអជ៌ុនបានចាត់បរិវារឲ្យបររទេះគោ រទេះក្របីដឹកភ័ស្តុភារដង្ហែតាមផ្លូវពីខាងត្បូងឃ្មុំដែរ ហើយអ្នកចូលរួមក្នុងពិធីរៀបការនោះ ត្រូវទទួលទោសប្រហារជីវិត និងដាក់បញ្ចូលជា “អ្នកងារ” ដែលអ្នកសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរ រឿងទុំទាវ សុទ្ធតែបានដឹងគ្រប់គ្នា។ ដោយឡែកយោងតាមឯកសារខ្លះបានសរសេរថាដើមឡើយនៅទីអារាមចាស់ ដែលមានទីតាំងនៅលើទួលមួយនោះ គ្មានព្រះសង្ឃគង់នៅទេគឺមានតែយាយជីក្រមុំម្នាក់ឈ្មោះ កែ រស់នៅតែម្នាក់ឯងនៅក្បែរវត្តមានដើមបេងដ៏ធំមានឃ្មុំ១សំបុកទំនៅលើមែក ហើយឃ្មុំនេះកាចណាស់ គ្មានអ្នកណាហ៊ានទៅជិតទេ។ ដូនជីនោះតែងតែប្រាប់អ្នកដំណើរឲ្យដើរពីខាងត្បូងឃ្មុំ ដើម្បីកុំឲ្យឃ្មុំធុំក្លិន វាមកទិចមិនខាន។ ពាក្យថា “ដើរខាងត្បូងឃ្មុំ” ក៏ហៅយារៗក្លាយទៅជា “ត្បូងឃ្មុំ” វិញពុំមែនគុជឃ្មុំ ម្យ៉ាងដែលគេប្រើធ្វើត្បូងចិញ្ចៀននោះទេ។ ចំណេរតមក ដើមបេងនោះ ត្រូវដើមជ្រៃ ដុះរឹតរួតខ្លាំង ក៏ងាប់ទៅ ប៉ុន្តែ ទីនោះ អ្នកស្រុកមានជំនឿថា មានអ្នកតាគង់សណ្ឋិតដែលអ្នកមានបណ្តាស័ក្តិដើរកាត់មិនបានឡើយច្បាស់ជាធ្លាក់បុណ្យស័ក្តិ។
ដោយឡែកខេត្តត្បូងឃ្មុំ ពីបុរាណគ្រប់គ្រងដោយស្តេចត្រាញ់ ស័ក្តិ១០ហ៊ូពាន់ មានគោរម្យ៍ងារជា “អ្នកឧកញ៉ាអជ៌ូន”។ ស្តេចត្រាញ់ មានអំណាច អាចកាប់សំលាប់ជនណាក៏បាន ប៉ុន្តែ ក្រោយមក ព្រះមហាក្សត្របានដកសិទ្ធិអំណាចបន្តិចម្តងៗ។ សព្វថ្ងៃ ក្រុងសួង ក៏ដូចផ្សារសួង ជាអតីតដែនដីស្រុកត្បូងឃ្មុំ ដែលមានដើមពោធិ៍២ដើម កាលគេចាប់ទុំ ទៅសំលាប់ និងអតីតផ្ទះយាយផាន់ ជាតឹកតាងស្រាប់៕
កាលផែនដីព្រះបាទអរិដ្ឋពលពាហនោនោះ ព្រះអង្គចាត់ព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គព្រះនាមពញាអរ តាំងជាសម្តេចចៅពញាអជ៌ូនឱ្យមកគ្រងស្រុកត្បូងឃ្មុំជាសាមន្តរាជធំ។ សន្តតិវង្សពញាអរគ្រងស្រុកនេះបាន ៨ តលុះផុតបុត្រព្រះត្រកូលនោះទៅ ដោយព្រះរាជាជាន់ក្រោយៗរបស់សម្តេចចៅពញាអរជូននោះ អាឥតរាជបុត្រនឹងតវង្សតទៅទៀត។
រជ្ជកាលធម្មរាជាទី១[កែប្រែ]
ក្នុងផ្នែកទី១ ដែលទាក់ទងនឹងការបែងចែកអាណាចក្រ យើងបានឃើញថាទឹកដីខ្មែរត្រូវចែកជាប្រមាណ ៧០ ខេត្ត ហើយខេត្តទាំងនោះត្រូវប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ដែលគេហៅថា ដី។ ក្នុងតំបន់នីមួយៗ មានស្ដេចត្រាញ់មួយអង្គឈរត្រួតត្រា (ជួនកាលហៅថា ស្ដេចត្រាញ់ក៏បាន ពាក្យនេះទំនងជាក្លាយមកពីពាក្យបុរាណ ម្រតាញ ដែលមានប្រើក្នុងសិលាចារឹកខ្មែរ)។ ស្ដេចត្រាញ់ មួយអង្គៗមាននាទីគ្រប់គ្រងតំបន់របស់ខ្លួនផង ហើយមាននាទីគ្រប់គ្រងខេត្តរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ផង។ បើតាមឯកសាររាជពង្សាវតារខ្មែរ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទធម្មរាជាទី១ មានការតែងតាំងស្ដេចត្រាញ់ ៥ អង្គគឺ:
- ពញាតេជោ ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តកំពង់ស្វាយ១
- ពញាសួគ៌ាលោក ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តពោធិ៍សាត់១
- ពញាស្រីធម្មាតេជោ ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តបាភ្នំ១
- ពញាពិស្ណុលោក ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តទ្រាំង១
- ពញាអជ៌ូន ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តត្បូងឃ្មុំ១។
- ព្រះរាជាណាចក្រទីពីរ[កែប្រែ]
ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយយោងតាមព្រះរាជក្រឹត្យ នស/រកត/១២១៣/១៤៤៥ ដែលធ្វើនៅថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ហើយត្រូវបានចេញប្រកាសនៅដើមខែមករា ឆ្នាំ២០១៤។ ខេត្តនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយកាត់យកក្រុងចំនួន ១ និងស្រុកចំនួន ៦ ពីខេត្តកំពង់ចាមគឺ ក្រុងសួង ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ស្រុកអូររាំងឪ ស្រុកក្រូចឆ្មារ ស្រុកតំបែរ ស្រុកពញាក្រែក និងស្រុកមេមត់ ។ [២]
រដ្ឋបាលខេត្ត
ខេត្តត្បូងឃ្មុំ (អង់គ្លេស ៖ $ Province)ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅខាងកើតទន្លេមេគង្គ ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានកាត់ចេញពីដែនរដ្ឋបាលរបស់ ខេត្តកំពង់ចាម ដែលមាន ស្រុក ឃុំ និង ភូមិ÷
មាន ១ក្រុង និង ៦ស្រុក គឺ÷
ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចាស់ពីដើមស្ថិតនៅស្រុកពញ្ញាក្រែកតែដោយសារស្ថានការណ៍នយោបាយព្រំដែន កម្ពុជា វៀតណាម មិនអំណោយផល ដូច្នេះខេត្ត ត្បូងឃ្មុំត្រូវ ប្តូរមកកាប់ព្រៃឈើ បង្កើតជាទីរួមខេត្ត នៅម្តុំ ក្រុងសួង ឆ្ងាយពីព្រំដែនទៅវិញ។ មេមត់ គឺជាសមរភូមិដ៍សាហាវបំផុត ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តសង្រ្គាម ដែលគ្មានតុល្យភាពកម្លាំង។ នៅឆ្នាំ ១៩៧០ គិតត្រឹម ២៨ មេសា ១៩៧០ ដល់ ២២ កក្កដា ១៩៧០ គេកត់ត្រា ប្រតិបត្តិការសឹកធំៗមាន ១៣ ប្រតិបត្តិការសឹក ដែល ភាគីខាង អាមេរិក វៀតណាមត្បូង និងទ័ពលន់នល់ មានចំនួនជាង ១២ ម៉ឺននាក់ ចំណែកទ័ព ខ្មែរក្រហម ទ័ពវៀតណាមជើង និងទ័ព វៀតកុង មានចំនួនតិចជាង ០៤ ម៉ឺននាក់។
ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចំនួនស្រុក ០៧
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
1
|
15
| ||
2
|
15
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
3
|
22
| ||
4
|
11
| ||
5
|
19
| ||
6
|
9
| ||
7
|
12
| ||
8
|
16
| ||
9
|
20
| ||
10
|
9
| ||
11
|
11
| ||
12
|
11
| ||
13
|
18
| ||
13
|
20
| ||
15
|
15
| ||
16
|
15
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
17
|
8
| ||
18
|
3
| ||
19
|
6
| ||
20
|
4
| ||
21
|
7
| ||
22
|
5
| ||
23
|
4
| ||
24
|
6
| ||
25
|
7
| ||
26
|
6
| ||
27
|
8
| ||
28
|
12
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
29
|
12
| ||
30
|
10
| ||
31
|
18
| ||
32
|
14
| ||
33
|
20
| ||
34
|
9
| ||
35
|
9
| ||
36
|
15
| ||
37
|
13
| ||
38
|
9
| ||
39
|
20
| ||
40
|
13
| ||
41
|
7
| ||
42
|
8
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
43
|
24
| ||
44
|
17
| ||
45
|
20
| ||
46
|
22
| ||
47
|
14
| ||
48
|
22
| ||
49
|
23
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
50
|
21
| ||
51
|
23
| ||
52
|
25
| ||
53
|
16
| ||
54
|
33
| ||
55
|
10
| ||
56
|
14
| ||
57
|
8
|
លរ
|
ឃុំ
|
# ភូមិ
|
ភូមិ
|
58
|
13
| ||
59
|
8
| ||
60
|
8
| ||
61
|
5
| ||
62
|
18
| ||
63
|
10
| ||
64
|
12
|
ផែនទីរដ្ឋបាលខេត្តត្បូងឃ្មុំ
បញ្ជីរដ្ឋបាលស្រុក
| List of district bបញ្ជីរដ្ឋបាលស្រុក ឆ្នាំ ២០២០ | ||||||
| Code | Khmer | English | Number Of Commune | Number Of Village | ||
| Commune | Sangkat | |||||
| 1 | 2501 | ស្រុក តំបែរ | Dambae District | 7 | 0 | 83 |
| 2 | 2502 | ស្រុក ក្រូចឆ្មារ | Krouch Chhmar District | 12 | 0 | 77 |
| 3 | 2503 | ស្រុក មេមត់ | Memot District | 14 | 0 | 180 |
| 4 | 2504 | ស្រុក អូររាំងឪ | Ou Reang Ov District | 7 | 0 | 142 |
| 5 | 2505 | ស្រុក ពញាក្រែក | Ponhea Kraek District | 8 | 0 | 150 |
| 6 | 2506 | ក្រុង សួង | Suong Municipality | 0 | 2 | 30 |
| 7 | 2507 | ស្រុក ត្បូងឃ្មុំ | Tboung Khmum District | 14 | 0 | 211 |
| Total | 62 | 2 | 873 | |||
រដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែកច្រានចោលការផ្សាយថាកាត់ភូមិចំនួន២ក្នុងស្រុកពញាក្រែកឱ្យវៀតណាម
រដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ បានប្រកាសច្រានចោលការផ្សព្វផ្សាយនៅលើបណ្តាញសង្គមថា មានការកាត់ភូមិអន្លង់ជ្រៃ និងភូមិថ្លុកត្រាច ឃុំកក់ ក្នុងស្រុកពញាក្រែក ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសវៀតណាម ។ បើតាមរដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែក បានបង្ហោះនៅលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកផ្លូវការនាថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដាថា «ក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះ មានការបំផុស និងផ្សព្វផ្សាយជាច្រើននៅលើបណ្ដាញសង្គម ថាមានការកាត់ភូមិអន្លង់ជ្រៃ និងភូមិថ្លុកត្រាច ឃុំកក់ ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ប្រទេសវៀតណាម»។
ករណីនេះរដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែក បានជម្រាបជូនថា គឺពុំមែនជាការពិតនោះទេ បច្ចុប្បន្នភូមិអន្លង់ជ្រៃ និងភូមិថ្លុកត្រាច ជាភូមិចំណុះឱ្យរដ្ឋបាលឃុំកក់ ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ និងជាភូមិដែលមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលើគ្រប់វិស័យ ហើយក៏ជាតំបន់រមណីយដ្ឋានដ៏ពេញនិយមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឱកាសពិធីបុណ្យជាតិ និងអន្ដរជាតិផងដែរ។
ចំពោះការផ្សព្វផ្សាយខាងលើ រដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែក បានចាត់ទុកជា ការប្រឌិតដើម្បីញុះញង់ឱ្យមានការយល់ច្រឡំចំពោះការដឹកនាំរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងចេតនាកេងចំណេញផ្នែកនយោបាយ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៧ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។ ជាមួយគ្នានេះ រដ្ឋបាលស្រុកពញាក្រែក ក៏បានអំពាវនាវដល់សមត្ថកិច្ចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ ស្រាវជ្រាវស្វែងរកចំពោះគ្រប់បុគ្គលណាដែលផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតខាងលើនេះ ដើម្បីចាត់វិធានការតាមច្បាប់ជាធរមាន។
សូមជម្រាបថា កាលពីពេលថ្មីៗនេះមានបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គមជាច្រើនបានផ្សព្វផ្សាយ និងចែករំលែកព្រោងព្រាត ពាក់ព័ន្ធការកាត់ភូមិចំនួន២ រួមមានភូមិអន្លង់ជ្រៃ និងភូមិថ្លុកត្រាច ដែលគេស្គាល់ថាជាភូមិអភិវឌ្ឍន៍សម្ដេច ហេង សំរិន ស្ថិតនៅឃុំកក់ ស្រុកពញាក្រែក ឱ្យទៅប្រទេសវៀតណាម៕
ដោយ៖ ង៉ែត ពិសាន្ត
