ភូមិសាស្ត្រស្រុកខ្មែរ: ខេត្ត ពាម បន្ទាយមាស Kiên Giang

Monday, May 6, 2024

ខេត្ត ពាម បន្ទាយមាស Kiên Giang

ដោយសារមានការកាត់ចុះឡើងៗ អាស្រ័យតាមតម្រូវការ ភូមិសាស្រ្តនយោបាយ ភូមិសាស្រ្តយោធា នាំឲ្យ អាជ្ញាធរវៀតណាម គេសម្រេចចិត្តដូរ ឈ្មោះស្រុក ខេត្តមួយចំនួន បំរើតម្រូវការកងទ័ព និង ផ្នែកសង្រ្គាមចិត្តសាស្រ្ត ដូចជា ខេត្ត ខ្មែរ ខេត្តចាម ខេត្តចិន ខេត្តយួន ខេត្តថៃ ខេត្តលាវ បើគេចង់បាន ទ័ពខ្មែរ គេក៍ព្រមដូរឈ្មោះស្រុក ឬ ខេត្តនោះទៅជាខេត្តខ្មែរ ដើម្បីខ្មែរឡើងជា មេខេត្ត មេស្រុក រួចដឹកនាំទ័ពច្បាំង ពេលចប់សង្រ្គាម គេដូរទៅជា ខេត្តឈ្មោះផ្សេង !! ករណីដូចជា ខេត្ត ពាម នេះជាដើម ម្តងជា ខេត្តក្រមួន ស ម្តងជាខេត្ត ក្បែរ ហ្សាង ឬ ខេត្ត ក្បែរព្រះអង្គច័ន្ទ Kiên Giang (ភូមិសាស្រ្តខេត្ត ក្រមួន ស) គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ២០២៤ ។

ខេត្ត ពាម បន្ទាយមាស ខេត្ត ពាម បន្ទាយមាស Kiên Giang or Ha Tien ខេត្តមានឈ្មោះច្រើន រហូតមានការភ័ន្តច្រលំក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ក៍ដូចជាសំណាក់អ្នកស្រាវជ្រាវផងដែរ ដោយសារថា មានទស្សនៈខុសៗគ្នា លើឈ្មោះ បន្ទាយ មាស៖

ខាងប្រទេសសៀម ចាត់ទុកថា ពាក្យដើម គឺ បាន ថៃ មាតុ Banthaimat ប្រែជា ភាសាខ្មែរថា ប្រទេសថៃ ព្រោះ តំបន់នេះគ្រប់គ្រងដោយ កងទ័ព ស្តេច ថៃ
ខាង ខ្មែរថា នេះជា បន្ទាយមាស ភាសាខ្មែរ ដោយសារថា កាលណោះ ខ្មែរមាន រដ្ឋឯករាជ្យ នៅ ឧត្តុង្គ ដែលជា ទីបញ្ជាការទ័ព ព្រះរាជវាំង្គ
ខាង វៀតណាម ថា នេះគឺជា ពាម បន្ទាយមាស ដោយសារ នេះជាទឹកដីរបស់ អតីតខ្មែរ អង្គច័ន្ទរាជា ( ចំណុះ រដ្ឋអណ្ណាម)
ជាលទ្ធផលចុងក្រោយនៃជំលោះ គឺ ពាម បានមកខាង អណ្ណាម ចំណែក បន្ទាយមាស បានទៅខាង ព្រះអង្គឌួង ដោយសារសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព សៀម យួន ធ្វើឡើងដើម្បីចែកដីខ្មែរ ដើម្បីតែគ្រប់គ្រងទឹកដីកម្ពុជា។ នេះជា មូលហេតុដែល កម្ពុជា ត្រូវតែ យកប្រទេស ទៅដាក់ចំណុះ ឲ្យ រដ្ឋអំណាច កងទ័ព បារាំង ឆ្នាំ ១៨៦៣។

គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ

ព្រែកជីកវិញតេ ( 1819 -24 ) , មុនឯករាជ្យ វិញតេ ថិតនៅក្នុងដីខ្មែរនៅឡើយ គ្រានេះ វាលោតចូលខាងយួនបាត់ទៅហើយ , ប្រវែង 87 Km ទទឹង 30 m ជំរៅ 3 m ប្រើប្រាស់មនុស្សជិត 7 ម៉ឺននាក់ក្នុងរាជ្យស្ដេចយួនយ៉ាឡុង និងមិញម៉ាង ។

ផែនទី ខេត្ត ពាម បន្ទាយមាស

ផែនទី ឧបទ្វីប អូរកែវ ( ដូរជា ឧបទ្វីបតាខ្មៅ)

ខេត្តពាម បន្ទាយមាស Peam Banteay Meas Province ត្រូវបាន វៀតណាម ដណ្តើមយកពី កងទ័ពសៀម ឆ្នាំ ១៧០៧ - ១៧១៥

ខេត្តពាម ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន

ពាម ជាដីខែ្មរមួយភាគ នៃអាណាចក្រនគរភ្នំ និងក្រោយមកក្លាយជាខេត្តខ្មែរមួយ ក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៦ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម, ក្នុងសម័យស្តេចយួនឈ្មោះ ម៉ិញ ម៉ាង ( Minh Mạng ) នាឆ្នាំ ១៨៣៤ , និងក្រោយមកទៀតក្លាយជាខេត្តខ្មែរមួយ ក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ១៩ នៅក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋកូស័ងស៊ីន (ភាសាបារាំង៖ République de Cochinchine), និងចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៤៥ ដល់ ១៩៧៥ ពាម ជាខេត្តមួយ ក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ២១ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ដោយមានការបែងចែកខេត្តពីរបបសាធារណរដ្ឋវៀតណាម ។ បច្ចុប្បន្ន ពាម ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដាក់បញ្ចូលជាទីរួមខេត្តរបស់ខេត្ត ក្រមួន ស (Kiên Giang) ។

អំពីអក្សរ «ពាម» និងឈ្មោះជាភាសាបរទេស ៖

ពាម (អក្សរខ្មែរ៖ ពាម អក្សរយួន៖ Hà Tiên) ពាម នៅក្នុងសម័យគ្រប់គ្រង របស់ឧកញ៉ា ម៉ាក គូ (យួន៖ Mạc Cửu, ឡាតាំង៖ Mo Jiu) គេហៅថា ខេត្តខម ឬ មឿងខម ចំណែកពួកជនជាតិអណ្ណាម ឬ យួន គេហៅ ពាម ថា ម៉ាងខាម (អក្សរយួន៖Mán Khảm) ពាក្យថា Mán មានន័យថា ខ្មែរ Khảm មានន័យថា ពាម គឺជា ពាមរបស់ខ្មែរ ។

អំពីអត្ថន័យពាក្យថា «ពាម»៖

យោងតាមវចនានុក្រុមខ្មែរ របស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ( ជោតញ្ញាណោ ) ដែលបានបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ ១៩៦៧ បានពន្យល់អំពីពាក្យ «ពាម» មានន័យពីរយ៉ាងថា៖

ពាម ទីមួយ ជា នាម មានន័យថា មាត់ព្រែក ឬ មាត់ស្ទឹងដែលបែកចេញពីទន្លេទៅ, មាត់ទន្លេ ដែលជាប់ចូលទៅនឹងសមុទ្រ ដូចយ៉ាង, ពាមផ្កាយម្រេច, ពាមរ; ឬ ពាមសែន ; ពាមកញ្ជើ ( នៅកម្ពុជា ក្រោម ) ជាដើម ។

ពាម ទីពីរ ជា នាម មានន័យថា ឈ្មោះខែត្រ មួយក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, សព្វថ្ងៃនេះ ដាក់ជាស្រុក ហៅថា ស្រុកកំពង់ត្រាច់ នៅក្នុងអំណាចខេត្រកំពត ។

ទីតាំងភូមិសាស្ត្រ៖

ពាម ទិសពាយព្យជាប់ព្រំប្រទល់នឹងខេត្តក្រមួនស, ខាងកើតនិងខាងត្បូងជាប់នឹងស្រុកភ្នំម្លូ (Kiên Lương) នៃខេត្តក្រមួនស, ទិសខាងកើតជាប់ នឹងសមុទ្រ, ទិសខាងជើងជាប់ព្រំប្រ ទល់នឹង ប្រទេសកម្ពុជា ។

លក្ខណៈធម្មជាតិ៖

ខេត្ត ពាម មានផ្ទៃដី ៨៨.៥១៥ Km2 ក្នុងនោះ មានតំបន់វាលទំនាប ភ្នំ ភ្នំថ្ម រូង សមុទ្រ បឹង និងកោះជាដើម ។

ប្រវត្តិ៖

ពាម ជាអតីតដែនដីនៃអាណាចក្រនគរភ្នំ ។ ក្រោយឆ្នាំ ១៦៤៥ សន្តតិវង្ស ម៉េង (អក្សរចិន៖ 明朝 ) ដែលបានត្រួតត្រាប្រទេសចិនចាប់ពីឆ្នាំ ១៣៦៨ ដល់ ១៦៤៤ ត្រូវបានដួលរលំ ម៉ាក គូ (យួន ៖ Mạc Cửu) ( ១៦៥៥ – ១៧៣៥ ) ជាជនជាតិចិន មិនចង់រស់នៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់រាជវង្ស ថាង ក៏បានភៀសខ្លួនចេញពីខែត្រកង់តុង នៃប្រទេសចិនមកសុំសិទ្ធិរស់ នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រង់ខេត្តពាមបច្ចុប្បន្ន ។ ក្រោយមកព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ បានផ្តល់មុខងារដល់ ម៉ាក គូ ជាឧកញ៉ា ដើម្បីអភិបាលខេត្តមួយនេះ ។

ក្រោយពីបានគ្រប់គ្រងនៅដំបន់ពាម នេះ ត្រកូល ម៉ាក បានបើកឲ្យមានផ្សារ កំពង់ផែ ផ្លូវថ្នល់ ព្រែកជីក និង ការផ្លាស់ប្តូរទីផ្សារគ្នានៅក្នុងតំបន់ជាដើម ។

ឆ្នាំ ១៧១៤ ម៉ាក គូ បានចូលខ្លួនសុំធ្វើជាចំណុះស្តេចយួនត្រកូល ង្វៀង វិញ ។

ខេត្តពាមសម័យស្តេចយួនឈ្មោះ ម៉ិញ ម៉ាង ៖

ឆ្នាំ ១៨៣២ ស្តេចយួនឈ្មោះ ម៉ិញ ម៉ាង បានប្តូរភូមិសាស្ត្រទាំង ៦ ខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោមឲ្យទៅជាភាសាយួន ក្នុងនោះខេត្តពាមត្រូវបានយួនប្តូរឈ្មោះទៅជា ហា តៀង (Hà Tiên) ។

ខេត្តពាម ក្នុងសម័យអាណានិគមនិយម បារាំង៖

ថ្ងៃ ២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៨៦៧ បា រាំងបានចូលត្រួតត្រាដល់ខែត្រពាម ។ ឆ្នាំ ១៨៧៦ បារាំង បានចែកភូមិសាស្ត្រកម្ពុជាក្រោម ចេញជា ៤ តំបន់រដ្ឋបាលធំៗ និងនៅក្នុងតំបន់រដ្ឋបាល នីមួយៗបានបែងចែកជានិគមតូចៗ ក្នុងនោះខេត្តពាម ត្រូវបានចែកចេញជា ២ និគមគឺ និគម ពាម (Hà Tiên) និង និគម ក្រមួនស (Kiên Giang) ។

តំបន់ពាមត្រូវបានគេចាត់ចូលនៅក្នុងតំបន់បាសាក់ ។

ចាប់ពីថ្ងៃទី ០១ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩០០ និគមពាមត្រូវបានក្លាយជាខេត្ត តាមកិច្ចព្រមព្រៀងចុះថ្ងៃទី ២០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៨៩៩ របស់សហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន ដើម្បីធ្វើការផ្លាស់ប្តូររដ្ឋបាលពីនិគម ទៅជាខេត្ត ។

ឆ្នាំ ១៩០៣ កោះត្រល់ ត្រូវបានដាក់ឲ្យឋិតនៅក្រោមការអំណាចប្រធានតំណាងនៃខេត្តពាម ហើយទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តពាម គឺទីរួមខេត្តពាម ។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៩១៣ដល់ ឆ្នាំ ១៩២៤ ខេត្តពាម ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងខេត្តមាត់ជ្រូក (Châu Đốc) ។

ឆ្នាំ ១៩២១ ខេត្តពាមត្រូវបានបែងចែកចេញជា ៤ និគម និងដល់ថ្ងៃទី ០៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩២៤ ពាមត្រូវបានក្លាយជាខេត្តដាច់ដោយឡែកមួយ ។

ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋវៀតណាម៖

ក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (Việt Nam Cộng Hòa ) ពាមគឺជាស្រុកមួយក្នុងចំណោមស្រុកទាំង ៧ នៃខេត្តក្រមួនស (Kiên Giang ។ ខេត្តពាមនៅក្នុងរបបសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម ( បក្សកុម្មុយនិស្ត ) ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៥ ៖ ដើមឆ្នាំ ១៩៧៦ ខេត្តក្រមួនស ត្រូវបានបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ដាក់ឈ្មោះជាភាសាយួនថា Kiên Giang ។ បច្ចុប្បន្ន ពាម គឺជាទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តក្រមួនស (Kiên Giang) ។

ភូមិសាស្ត្រនៃខេត្តពាមពីមុន គឺស្រុកភ្នំម្លូ (Kiên Lương) និងទីរួមខេត្ត ពាម បច្ចុប្បន្ន ៕

ប្រវត្តិខេត្តពាមបន្ទាយមាស

នៅដើមស.វទី១៨ និងទី១៩ ខេត្តពាមបន្ទាយមាស ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយចិនភៀសខ្លួនម្នាក់ឈ្មោះ ម៉ាក់ គីវ (Mac Cuu)។ លោកគឺជាឈ្មួញម្នាក់មានឈ្មោះល្បីធ្លាប់ធ្វើសកម្មភាពជំនួញនៅប្រទេសហ្វីល្លីពីន និងនៅទីក្រុងបាតាវ្យា (ហ្សាការតា ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី)។ ចន្លោះឆ្នាំ១៦៨៧-១៦៩៥ ម៉ាក់ គីវ បានសុំព្រះរាជាខ្មែរ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ អង្គស៊ូ (រជ្ជកាលទី១៖១៦៧៥-១៦៨៨) បង្កើតសហគមន៍ចិននៅស្រុកខ្មែរ។ ព្រះអង្គ បានតែងតាំងលោកជា «ឧកញ៉ា» (មន្ត្រីឈរត្រួតសហគមន៍ចិន) នៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរ ត្រង់ពាមបន្ទាយមាស។ ប៉ុន្តែ នាដើមសតវត្សរ៍ទី១៨ ដោយប្រទេសកម្ពុជានៅតែបន្តវឹកវរ អស្ថិរភាព បង្កដោយវិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុង (ម្ខាងពឹងសៀម ម្ខាងពឹងយួន) ត្រកូលចិនភៀសខ្លួនរូបនេះ ក៏ប្ដូរភក្ដីភាព ងាកទៅរកស្ដេចង្វៀនអណ្ណាមវិញ ជាហេតុធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបាត់បង់តំបន់សមុទ្រទាំងស្រុងចាប់ពីកំពង់សោម ដល់ទឹកខ្មៅ។

ចាប់ពីឆ្នាំ១៧០៧ ដល់១៨៣២ ខេត្តពាមបន្ទាយមាសបានក្លាយជាតំបន់អបគមន៍ស្វយ័តគ្រប់គ្រងដោយគ្រួសារត្រកូលម៉ាក ចំណុះស្ដេចង្វៀនអណ្ណាម។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ កូនប្រុសរបស់ ម៉ាក គីវ ឈ្មោះ ម៉ាក់ ធៀនទឺ (Mac Thien Tu) ដែលជាស្ដេចក្រាញ់ហាទៀង (ពាមបន្ទាយមាស) បែរជាតាំងខ្លួនជាព្រះរាជាខ្មែរទៀតផង។ ជាក់ស្ដែងក្នុងចុហ្មាយទូតថ្វាយព្រះចៅអធិរាជជប៉ុន សូហ្គុន តូគូហ្គាវ៉ា (Sogunate Tokugawa) ម៉ាក់ ធៀនទឺ បានហៅខ្លួនឯងថា «អ្នកសម្តេចព្រះសោទាត្ថស្ឋិ» ស្ដេចក្រុងកម្ពុជាធិបតី។

សង្គ្រាមសៀម-អណ្ណាមឆ្នាំ១៨៣២-១៨៣៥ ធ្វើឱ្យតំបន់នេះស្ថិតក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់។ នៅឆ្នាំ១៨៣៥ ស្ដេចមិងម៉ាងបញ្ជារឱ្យកែនរាស្ត្រខ្មែរជីកព្រែកវិញតេ ពីទន្លេបាសាក់ទៅពាម ពុះចែកតំបន់នេះជាពីរ។ សង្គ្រាមសៀម-អណ្ណាមឆ្នាំ១៨៤១-១៨៤៥ ក្នុងការនាំព្រះអង្គដួងមកសោយរាជ្យ សៀមបានគ្រប់គ្រងតំបន់ផ្នែកខាងជើងព្រែកវិញតេ។ តាមរយៈកិច្ចចរចា សៀមនិងយួនឯកភាពគ្នាលើកព្រះអង្គដួងឱ្យសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៨៤៧។ ចាប់ពីពេលនោះមក ផ្នែកខាងត្បូងចាប់ពីពាម(ហាទៀង) ដល់ទឹកខ្មៅត្រូវបានទៅអណ្ណាមជាស្ថាពរ ហើយភាគខាងជើងពាមហាទៀងសៀមប្រគល់ថ្វាយព្រះអង្គដួង។ ភ្លាមៗនោះ ព្រះអង្គក៏ប្រញាប់បញ្ជាឱ្យសង់ផ្លូវពីរាជធានីឧដុង្គទៅកំពតដែលជាកំពង់ផែសមុទ្រថ្មី។ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរជាច្រើនបានសរសេរថាពេលឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គដួងនឹកតូចព្រះទ័យ ឈឺចាប់ស្ដាយស្រណោះនឹងការបាត់បង់ទឹកដី។

មរតកប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ

ប្រវត្តិនៃការអភិវឌ្ឍគមានគមន៍ និងផ្លូវនាវាចរណ៍របស់កម្ពុជា ទាំងបីដំណាក់កាល៖

ដំណាក់កាលទី១ (ពាក់កណ្ដាលស.វទី១៩)៖ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គដួង (១៨៤១-១៨៦០) ក្រោយបាត់បង់កំពង់ផែសមុទ្រអូរកែវទៅក្នុងដៃយួន ព្រះអង្គខិតខំរំដោះខ្លួនចេញពីការហ៊ុមព័ទ្ធរបស់យួននិងសៀម ដោយងាកទៅទាក់ទងនឹងពួកអឺរ៉ុប។ ព្រះអង្គបានបញ្ជាឱ្យកសាងកំពង់ផែសមុទ្រកំពត និងផ្លូវមួយខ្សែដែលមានប្រវែង ១៦០ គីឡូម៉ែត្រ នោះគឺផ្លូវអង្គដួង ពីឆ្នាំ១៨៥១-១៨៥៧ (បច្ចុប្បន្នផ្លូវជាតិលេខ៤១ និង ៥១) ដែលជាផ្លូវមួយដ៏សំខាន់ សម្រាប់តភ្ជាប់ពីរាជធានីឧដុង្គ ឆ្ពោះទៅកំពង់ផែនេះ។ នៅឆ្នាំ១៨៥២ ព្រះអង្គក៏បានបញ្ជាឱ្យកសាងផ្លូវមួយខ្សែទៀតភ្ជាប់ពីឧដុង្គទៅកំពង់ហ្លួង ដែលជាកំពង់ផែសំខាន់មួយទៀតនាម័យនោះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គគ្រោងពឹងបារាំងវាយយកទឹកដីព្រៃនគរមកវិញ ដោយជួលក្នុងតម្លៃ ៥០០ ណែនប្រាក់ តែមិនបានសម្រេច។

ដំណាក់កាលទី២ (ពាក់កណ្ដាលស.វទី២០)៖ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម (១៩៥៥-១៩៧០) សម្ដេចព្រះនរោត្តមសីហនុបានកសាងកំពង់ផែទឹកជ្រៅក្រុងព្រះសីហនុ (ឆ្នាំ១៩៥៤) ក្រោមជំនួយរបស់សាធារណរដ្ឋបារាំង និងកសាងផ្លូវថ្មីមួយខ្សែ ក្រោមជំនួយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសហរដ្ឋអាមេរិក នោះគឺផ្លូវជាតិលេខ៤ ប្រវែង ២៤០ គម. (ឆ្នាំ១៩៥៦) ព្រមទាំងផ្លូវដែកមួយខ្សែប្រវែង ២៦៦គម. (ឆ្នាំ១៩៦០) ដើម្បីតភ្ជាប់រាជធានីភ្នំពេញទៅកំពង់ផែថ្មីនេះ។

ដំណាក់កាលទី៣ (ដើមស.វទី២១ ឬពីឆ្នាំ១៩៩៣ ដល់បច្ចុប្បន្ន) ៖រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដឹកនាំដោយសម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន (បន្តដល់សម្ដេច ហ៊ុន ម៉ាណែត នាពេលបច្ចុប្បន្ន) បានពង្រីកកំពង់ផែព្រះសីហនុ កសាងផ្លូវល្បឿនលឿនភ្នំពេញ-ព្រះសីហនុ ប្រវែង ១៨៤ គម. និង គ្រោងស្ថាបនាព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ប្រវែង ១៨០ គម.។ គម្រោងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ គឺជាការរំដោះខ្លួន និងឯករាជ្យផ្លូវនាវាចរណ៍ ហើយរំលឹកគុណដល់អ្នកផ្តើមសង្គ្រោះប្រទេសកម្ពុជា។

ខេត្តពាម បន្ទាយមាស សម័យ ណាមគី Nam Ky

ខេត្តពាម បន្ទាយមាស សម័យ ណាម ថាញ់ Trấn Tây Thành (鎮西城) ត្រាន តាយ ថាញ់ Thành province

Anonymous 2y

Why did Vietnam not reclaim its former province, Tran Tay Thanh, or the Eastern part of Cambodia back?

Because Vietnamese are not like Khmer. They know that their lands are lost and they accept it. Vietnamese conquered those lands in the 19th century but lost it when the French colonize Vietnam and gave Trấn Tây Thành to Cambodia since most of population is Khmer.

Vietnamese accept the reality of their situation and work to make Vietnam good instead of worrying about lost land like Khmer do. This is why Vietnam is more developed than Cambodia. Vietnamese do not care about lost land. Vietnamese spend time on improving their country instead of crying on internet about lost lands and historical misdeed.

ប្រវត្តិខេត្តពាមបន្ទាយមាស ខេត្តពាម បន្ទាយមាស (ហាទៀង)

——————————

ចន្លោះឆ្នាំ១៦៨៧-១៦៩៥ ម៉ាក់ គីវ បានសុំព្រះរាជាខ្មែរ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ អង្គស៊ូ (រជ្ជកាលទី១៖១៦៧៥-១៦៨៨) បង្កើតសហគមន៍ចិននៅស្រុកខ្មែរ។ ព្រះអង្គ បានតែងតាំងលោកជា «ឧកញ៉ា» (មន្ត្រីឈរត្រួតសហគមន៍ចិន) នៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរ ត្រង់ពាមបន្ទាយមាស។ ប៉ុន្តែ នាដើមសតវត្សរ៍ទី១៨ ដោយប្រទេសកម្ពុជានៅតែបន្តវឹកវរ អស្ថិរភាព បង្កដោយវិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុង (ម្ខាងពឹងសៀម ម្ខាងពឹងយួន) ត្រកូលចិនភៀសខ្លួនរូបនេះ ក៏ប្ដូរភក្ដីភាព ងាកទៅរកស្ដេចង្វៀនអណ្ណាមវិញ ជាហេតុធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបាត់បង់តំបន់សមុទ្រទាំងស្រុងចាប់ពីកំពង់សោម ដល់ទឹកខ្មៅ។

សង្គ្រាម សៀម-អណ្ណាម ឆ្នាំ១៨៣២-១៨៣៥ ធ្វើឱ្យតំបន់នេះស្ថិតក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់។ នៅឆ្នាំ១៨៣៥ ស្ដេចមិងម៉ាងបញ្ជារឱ្យកែនរាស្ត្រខ្មែរ ជីកព្រែកវិញតេ ពីទន្លេបាសាក់ទៅពាម ពុះចែកតំបន់នេះជាពីរ។ សង្គ្រាមសៀម-អណ្ណាមឆ្នាំ១៨៤១-១៨៤៥ ក្នុងការនាំព្រះអង្គដួងមកសោយរាជ្យ សៀមបានគ្រប់គ្រងតំបន់ផ្នែកខាងជើងព្រែកវិញតេ។ តាមរយៈកិច្ចចរចា សៀមនិងយួនឯកភាពគ្នាលើកព្រះអង្គដួងឱ្យសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៨៤៧។ ចាប់ពីពេលនោះមក ផ្នែកខាងត្បូងចាប់ពីពាម(ហាទៀង) ដល់ទឹកខ្មៅត្រូវបានទៅ អណ្ណាម ជាស្ថាពរ ហើយភាគខាងជើងពាមហាទៀងសៀមប្រគល់ថ្វាយព្រះអង្គដួង។ ភ្លាមៗនោះ ព្រះអង្គក៏ប្រញាប់បញ្ជាឱ្យសង់ផ្លូវពីរាជធានីឧដុង្គទៅកំពត ដែលជាកំពង់ផែសមុទ្រថ្មី។ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរជាច្រើនបានសរសេរថាពេលឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គដួងនឹកតូចព្រះទ័យ ឈឺចាប់ស្ដាយស្រណោះនឹងការបាត់បង់ទឹកដី។

ផែនទី តំបន់ព្រំដែនខេត្ត កំពតបច្ចុប្បន្នភាព