ដោយសង្ខេប ប្រវត្តិនៃការប្រើពាក្យ កំពង់ចាម The Port of Cham= Kompong Chham
កំពង់ចាម គឺជាកំពង់ផែធំមួយ ក្នុងសម័យស្តេច កន ដែលជា ស្តេចចាម បេះបោរ (ស្រីសុគន្ធបទ) សម័យកាលមុននោះ អាណាចក្រចាមមានកំលាំងខ្លាំងក្លា ធ្លាប់វាយចូលក្រុងអង្គរចំនួន ២ដង ធ្វើអាណានិគមើនគរខ្មែរ ខេត្តខ្មែរ ពាក់កណ្តាលស្ថិតក្រោមអំណាចចាម គឺម្ខាងទន្លេមេគង្គ និងម្ខាង គឺខ្មែរក្រោមអំណាច សៀម។ ពេលខ្មែរមានចម្បាំង នគរខ្មែរយើងមានទំនាក់ទំនងជាមួយចាម មកពីម៉ាឡេ ឥណ្ឌូនេស៊ី ជ្វា...។ ខាងសៀម ក៍គេមានអំណាចដែរ គេមានកំពង់សៀម ខាងខ្មែរក៍មានអំណាចដែរ ក៍មានកំពង់ធំ ដែលជាផែដូចគ្នា។ នគរ៣ ច្បាំងគ្នា ...សរុបទៅចាម ចូលមកនៅលើទឹកដីខ្មែរ បង្កើតជាកំពង់ផែធំ (សូមមើលទីតាំងរាជវាង្គសេ្តចកន!!) ដូច្នេះបានជា ចាមគេថា នោះជាទឹកដីរបស់ចាម នេះជាហេតុដែលមានចាម បេះបោរឆ្នាំ ១៨៦០ ជាង?? នៅក្រូចឆ្មា កំពង់ចាម និងការបេះបោរឆ្នាំ ២០០៨ ដែលគេលើកស្លាក នគរចម្បា!! គ្រាដែលកងទ័ពខ្មែរកំពុងតែជាប់ដៃ ច្បាំងជាមួយ ទ័ពសៀម តាមព្រំដែនខាងលិច!! សរុប កំពង់ចាម គឺជាដីខ្មែរពីបុរាណ តែធ្លាប់ស្ថិតក្រោមអាណានិគម ចាម។ ពេល យួន វាយយកដីចាមអស់ មានចាម ឬ ភ្នាក់ងារយួនថា ដី ចាម ឯងស្ថិតនៅដីខ្មែរ!!
ដោយសារជនជាតិចាម កាច សាហាវ ឃោរឃៅ និងជាអ្នកមានអំណាច មានលុុុយ នាំឲ្យជនជាតិខ្មែរមិនហ៊ាននិយាយឬសរសេរអ្វីបះពាល់ ចាម ឡើយ៖ ចាមវាយកំទេចអង្គរវត្ត ២ដង ចាមដាក់អាណានិគមខ្មែរ ចាមបង្ខំស្តេចខ្មែរយក ប្រមាត់មនុស្ស ប្រមាត់ប្រម៉ង់ ...ចាម តុលឡោះ ជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសូងអប់រំ ចាមជាមហេសីស្តេចខ្មែរ ចាម ធ្វើការច្រើននៅវិទ្យ អាស៊ីសេរី VOA and RFA ចាមមាននៅក្នុងបក្សប្រជាជនផង បក្សប្រឆាំងផង...សរុបទៅ ខ្មែរមិនហ៊ាននិយាយពន្យល់ចាម ថាកន្លែងណាដីចាម កន្លែងណាដីខ្មែរ រហូតគេបកស្រាយថា កំពង់ចាម គឺ ជាកំពង់រង់ចាំ !!
ឆ្នាំ ២០១១ ដល់ ២០១៣ បក្សសង្រ្គោះជាតិ បានឃិបឃិតជាមួយ ជនជាតិយួួន ជនជាតិចាម ភ្នង ចារាយ សំរ៉ែ ស្ទាង កួយ....ដែលស្ថិតក្នងចលលាទ័ពយួន ដេកា ( កុក ស) កាត់ខេត្តចំនួន ០៤ ទៅឲ្យយួន សេរី បើសិនជា បក្សសង្រ្កៅះជាតិឈ្នះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨។
- គ.ស ១៩៤៧ នៅគ.ស១៩៤៧ មានព្រះរាជក្រមបង្កើតឲ្យមានភូមិភាគរដ្ឋបាលចំនួន៧គឺ ៖ ភូមិភាគរដ្ឋបាលទី៣: ខេត្តកំពង់ធំ និង កំពង់ចាម
- សង្គមរាស្ត្រនិយម និង សម័យសាធារណរដ្ឋ នៅចុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងសម័យសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ មានបង្កើតអនុខេត្ត១ ឈ្មោះអនុខេត្តភ្នំដិល (ក្នុងទឹកដីស្រុកបាធាយ ខេត្តកំពង់ចាមសព្វថ្ងៃនេះ)។
- សម័យខ្មែរក្រហម ទឹកដីខេត្តកំពង់ចាមគឺជាភូមិភាគបង្កើតថ្មី ដោយមានទីតាំងនៅត្រង់ភូមិភាគឧត្តរចាស់ ពោលគឺរួមមានខេត្តកំពង់ធំទាំងមូល ស្រុកទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅត្រើយខាងលិចទន្លេរមេគង្គ ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម និងស្រុកព្រែកប្រសប់ ក្នុងខេត្តក្រចេះ ដែលខ្មែរក្រហមហៅថាភូមិភាគកណ្ដាល។ [៥]
- គិតត្រឹមឆ្នាំ ២០១៥ ដើមខែមករា ខេត្តនេះធ្លាប់បានបែងចែកជា ១៧ ស្រុក-ក្រុង ក្នុងនោះ រួមមាន ១៧៣ ឃុំ-សង្កាត់ ៖
ដោយ: ថ្មីៗ
ឈ្មោះខេត្តកំពង់ចាម មិនមានពាក់ព័ន្ធនឹងជនជាតិខ្មែរអ៊ីស្លាមឡើយ។ ប៉ុន្តែវាបានកើតចេញពីការវិវត្តន៍នៃពាក្យក្លាយ កំពង់រង់ចាំ។ ក្នុងគោលដៅរម្លឹកប្រវត្តិនៃឈ្មោះខេត្ត ដែលញែកដាច់គ្នាពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដោយទន្លេមេគង្គនោះ អាជ្ញាធរខេត្តកំពង់ចាមបានសាងសង់រូបសំណាកមួយចំនួនដើម្បីពន្យល់ប្រវត្តិនៃខេត្តមួយនេះ។
ជារូបសំណាកដែលតំណាងអ្នកជំនួញផង ប្រជាជនសាមញ្ញផង ដែលនៅជុំគ្នានៅកំពង់មាត់ទឹក មុននឹងចេញដំណើរទៅកន្លែងនានា។ ពីព្រោះថាបើយោងតាមឯកសារ ក្រុងកំពង់ចាម ដើមឡើយគឺជាដីកោះ ដែលជាកន្លែងសំចតនៃសំពៅ និងទូកក្តោង។
នៅក្រោមរូបសំណាកចំនួន សុទ្ធតែមានឆ្លាក់ប្រវត្តិនៃឈ្មោះខេត្តកំពង់ចាម ដែលសារព័ត៌មានថ្មីៗ សូមដកស្រង់ទាំងស្រុង៖
កំពង់ចាម ក្លាយពីពាក្យកំពង់រង់ចាំ។ ដោយសារភាសានិយាយពាក្យថា រង់ចាំ អាចជំនួសពាក្យថា ចាំ ទើបប្រជាជនរស់នៅទីនេះ ទម្លាប់ហៅតៗគ្នាថា កំពង់ចាំ។
កំពង់ចាំ គឺជាកន្លែងមួយនៅក្បែរមាត់ទឹក ដែលគេចាំគ្នា ដើម្បីធ្វើដំណើរបន្តឆ្ពោះទៅកាន់ទីណាមួយ ឬតំពន់ណាមួយទៀត។ ដូចនេះគេបានប្រើពាក្យនិយាយថា កំពង់ចាំ។ ក្រោយមក ច្រើនតំណទៀត ពាក្យក្លាយទៅជាពាក្យកំពង់ចាម ដោយហេតុថា ជនជាតិមួយចំនួន មកប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា នៅទីនេះ អាន ឬនិយាយមិនច្បាស់ពាក្យនេះ ក៏ក្លាយទៅជាពាក្យ កំពង់ចាម។
ក្រោយមកប្រជាជនចេះតែប្រមូលផ្តុំគ្នាច្រើន មករស់នៅទីនេះ នាំគ្នាបង្កើតជាមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មផ្លូវទឹកយ៉ាងសំខាន់នៅសម័យនោះ ហើយពាក្យកំពង់រង់ចាំ ក៏ក្លាយជាកំពង់ចាំ និងបន្ទាប់មកគឺជា កំពង់ចាមរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។
បញ្ជាក់៖ នៅសម័យនោះ កំពង់ចាម ជាដីកោះ ឬជាទួលដែលជាកន្លែងសំចត មានសំពៅ ទូកក្តោង ដើម្បីចាំគ្នាតែប៉ុណ្ណោះ យូរៗទៅគេនាំគ្នានិយាយតៗគ្នា។ឈ្មោះកំពង់ចាម មិនមានពាក់ព័ន្ធនឹងជនជាតិភាគតិច រស់នៅតាមដងទន្លេទេ៕
កំពង់ចាម (អ.ស.អ.: [kɑmpɔːŋ caːm]) គឺជាខេត្តនៃប្រទេសកម្ពុជាដែលស្ថិតនៅវាលទំនាបកណ្ដាលនៃទន្លេមេគង្គ។ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងនៅខាងលិច កំពង់ធំ និង ក្រចេះនៅខាងជើង ត្បូងឃ្មុំនៅខាងកើត និង ព្រៃវែង និង កណ្ដាលនៅខាងត្បូង។ កំពង់ចាមជាផ្លូវការត្រូវបានបែងចែកទៅជាពីរខេត្តនៅថ្ងៃទី ៣១ ធ្នូ ២០១៣ ជារឿងដែលគេមើលឃើញភាគច្រើនថាជារបត់នយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច។[២][៣] ផ្ទៃដីទាំងអស់នៅខាងលិចនៃទន្លេមេគង្គនៅតែជាកំពង់ចាមដដែល គ្រាដែលផ្ទៃដីនៅខាងកើតទន្លេបានក្លាយជាខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ មុនការបែងចែកនេះ កំពង់ចាមបានលាតសន្ធឹងទៅខាងកើតដល់ព្រំដែនអន្តរជាតិជាមួយវៀតណាម ធ្លាប់ជាខេត្តធំទី១១នៅកម្ពុជា និងមានប្រជាជន ១ ៦៨០ ៦៩៤ នាក់ ដែលបានចាត់ទុកថាជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនបំផុតទីពីរក្នុងប្រទេស។ ទីរួមខេត្ត និង ក្រុងធំបំផុតរបស់ខេត្តនេះគឺក្រុងកំពង់ចាម។ កំពង់ចាមគឺជាស្រុកកំណើតនៃលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន-សែនបច្ចុប្បន្ន។
កំពង់ចាមត្រូវបានបែងចែកជា ១០ ស្រុក-ក្រុង ដែលក្នុងនោះបានបែងចែកតទៅទៀតជាឃុំ-សង្កាត់ បន្ថែមពីនោះឃុំ-សង្កាត់ត្រូវបានបែងចែកជាភូមិ។[៤] ខេត្តនេះដើមឡើយមាន ១៦ ស្រុក-ក្រុង យ៉ាងណាក៏ដោយ សំណើមួយដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់ហ៊ុន-សែនដើម្បីបំបែកខេត្តនេះទៅជាពីរដែលត្រូវបានបង្កើតក្រោយពេលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (គ.ប្រ.ក.) របស់លោកបានចាញ់ឆ្នោតគណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខែ កក្កដា ២០១៣។[៣] គ.ប្រ.ក.បានឈ្នះបានតែប្រាំបីក្នុងចំណោមអាសនៈ ១៨ ក្នុងរដ្ឋសភានៅក្នុងខេត្តស្រុកកំណើតរបស់លោកហ៊ុន-សែន។ សំណើនេះ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយអួតថាដើម្បីពង្រឹងប្រសិទ្ធិភាពរដ្ឋបាលក្នុងខេត្តដ៏ធំនេះ ត្រូវបានយល់ស្របដោយព្រះបាទសីហមុនី នៅថ្ងៃ ៣១ ធ្នូ ២០១៣។ ១០ ស្រុក-ក្រុង នៅសេសសល់ក្នុងខេត្តកំពង់ចាមដែលបានបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សប្រឆាំងយ៉ាងភ្លូកទឹកភ្លូកដី គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានមេដឹកនាំលោកសម-រង្ស៊ី កាលណោះប្រាំក្នុងចំណោមប្រាំមួយស្រុកត្រូវបានកាត់ចេញពីកំពង់ចាមបង្កើតជាខេត្តត្បូងឃ្មុំដែលបានឈ្នះយ៉ាងខ្លាំងដោយគ.ប្រ.ក.។
- ប្រាសាទគុកព្រីងជ្រុំ 👉
- ប្រាសាទគុកព្រះធាតុ 👉
- ប្រាសាទគុកយាយហម 👉
- ប្រាសាទគុកអំពិលទ្វារ 👉
- ប្រាសាទគុក 👉
- ប្រាសាទគុកតាព្រហ្ម 👉
- ប្រាសាទគុកខ្វិត 👉
- ប្រាសាទព្រៃគី 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុតូច 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុត្រពាំងជ្រៃ 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុធំ 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុទឹកឆា 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុបារាយណ៍ 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុព្រះស្រី 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុសម្ដី 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុស្រម 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុ 👉
- ប្រាសាទព្រះធាតុខ្ញុំ
- ប្រាសាទព្រះធាតុខ្នាយវាន 👉
- ប្រាសាទជើងអង 👉
- ប្រាសាទនគរបាជ័យ 👉
- ប្រាសាទភូមិមៀន 👉
- ប្រាសាទភ្នំត្រប់ 👉
- ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃ 👉
- ប្រាសាទភ្នំធំ 👉
- ប្រាសាទវត្តប្រើសមាស 👉
- ប្រាសាទវត្តព្រះធាតុថ្មដា 👉
- ប្រាសាទស្រះត្រប់ 👉
- ប្រាសាទហាន់ជ័យ 👉
នាង "ស" គឺជាកូនស្រីរបស់ "ព្រះពិជ័យនាគ" ជាមន្ត្រីធំក្នុងខេត្តបាសាន និងនាង "បាន" ជាពលព្រះស្រីរតនត្រ័យ (ពល គឺពួកជនពូជសូទ្រៈ ជាវណ្ណៈទី៤ ឬពលព្រះរតនត្រ័យ គឺពលដែលមានមុខងារជាអ្នកថែរក្សាវត្តអារាម)។ នាងស មានបងប្អូនបង្កើត ២នាក់ គឺនាងជាបងស្រី និងនាយ "កន"ជាប្អូនប្រុស។ ថ្ងៃមួយ ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ស្ដេចយាងទៅថ្វាយបង្គំព្រះនៅវត្ត ស្ដេចទ្រង់បានទតឃើញស្រីម្នាក់ ស ឈរនៅលើខឿនព្រះវិហារនោះ ជាកូនព្រះពិជ័យនាគ និងមេបាន មានរូបរាងល្អប្រពៃ។ ស្ដេចទតម្ដងហើយម្ដងទៀត។ ខណៈនោះ ព្រះពិជ័យនាគ ស្គាល់ច្បាស់ព្រះរាជហឫទ័យ ទើបក្រោយមកក៏ចូលទៅ ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះបរមបពិត្រ ថ្វាយកូនស្រីនោះ ជាខ្ញុំបម្រើល្អងធូលីព្រះបាទតរៀងទៅ។ព្រះស្រីសុគន្ធបទ ទ្រង់ព្រះសោមនស្សណាស់ ក៏បានតែងតាំងនាង ស ជាអ្នកព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា ព្រះស្នំឯក។ ដោយទ្រង់ព្រះមានចិន្តាថា នាងនេះ រូបក៏ល្អសមសួន ចរិតឫកពាឥរិយាក៏ថ្លៃថ្លាលើសពីស្រីទាំងពួង គួរគប្បីនឹងយកនាមនាងនេះ តាងនាមព្រះនគរ កុំឲ្យបាត់ឈ្មោះតទៅ។ តាំងពីថ្ងៃនោះរៀងមក ទ្រង់ព្រះបញ្ញាត្តឲ្យលើកលែងហៅ ស្រុកបាសាន ឲ្យហៅថា ស្រុកស្រី ស ឈរ ឬ ខេត្តស្រី ស ឈរ វិញ តែពាក្យនេះយូរៗមក ក៏ប្រែក្លាយជាស្រុក "ស្រីសន្ធរ" រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ចំណែកបិតាមាតា អ្នកព្រះម្នាង កេសរបុប្ផា នោះទ្រង់លើកយកឲ្យខ្ពស់ឡើង។ បិតាឲ្យហៅថា អ្នកព្រះបិតា ពិជ័យនាគ មាតា ឲ្យហៅថា អ្នកព្រះមាតា មេបាន។ ហើយ កន ដែលជាប្អូនអ្នកព្រះស្នំឯក ក៏ទ្រង់ប្រោសប្រទានឲ្យហៅនាយ កន នៅក្នុងតំណែងមហាតលិក។ លុះយូរបន្តិចមក ព្រះបរមបពិត្រ ទ្រង់ប្រោសតាំង នាយ កន ជាឧកញ៉ាម៉ឺនស្នេហាចមចិត្តផងដែរ និងក្រោយមកបានក្លាយជាព្រះស្ដេចកន។
ដកស្រង់ និងកែសម្រួលពី ឯកសារមហាបុរសខ្មែរ/ផែនដីព្រះស្រីសុគន្ធបទ៚
