បញ្ជីឯកសារពាក់ព័ន្ធខេត្តក្រចេះ រួមមានដួចខាងក្រោម
- តំបន់ព្រំដែនខេត្តក្រចេះ
- តំបន់រដ្ឋបាលដែនដី ខេត្តក្រចេះ
- បញ្ជីវត្តអារាម ខេត្តក្រចេះ
- លទ្ធផលបោះឆ្នោត លទ្ធផលបោះឆ្នោត ខេត្តក្រចេះ
- តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្ត ក្រចេះ
អំពី ឈ្មោះខេត្ត ក្រចេះ
ក្រចេះ និយាយដោយខ្លី គឺជា ឈ្មោះអាណាចក្រមួយរបស់ជនជាតិ ក្រចេះ Kratie ដែលនៅជាប់ជាមួយ អាណាចក្រនៃជនជាតិ ស្ទៀង ក្រោយមកក្លាយជាខេត្តមួយរបស់ខ្មែរ ហៅថា ខេត្ត ស្ទឹងត្រែង--វាលែងជាស្ទឹងស្ទៀង អាណាចក្រស្ទៀង។ ក្រចេះក៍ដូចគ្នាដែរ គឺអាណាចក្រក្រចេះនេះ ស្ថិតចំណុះឲ្យ អាណាចក្រលាវ ដែល លាវខ្លួនវាចំណុះរដ្ឋបាលឲ្យ អាណាចក្រសៀម ហើយអាណាចក្រសៀមមានចំបាំងជាមួយ មហាអំណាចបារាំង Franco-Siam War ឆ្នាំ ១៨៦២ ពេលចាញ់បារាំង សៀមត្រូវកាត់ទឹកដីនោះមកឲ្យខ្មែរ ស្តេចខ្មែរ ព្រះអង្គឌួង ទ្រង់បញ្ជាឲ្យមានការបញ្ជូនទ័ពទៅរៀបចំរដ្ឋបាលនៅតំបន់ជនជាតិទាំងនោះ.ដែលមានទាហានបារាំង មានកំភ្លើង!! មានប្រៀបលើទាហានសៀម លាវ ដែលមានតែ ដាវ លំពែង!! ជាសរុប ក្រចេះ គឺជា ក្រុងឬប្រទេសរបស់ជនជាតិ ក្រចេះ។ ខ្មែរយើងមានជាង ៤០ជនជាតិដើម នៅវៀតណាមមានជាង ១៦០ជនជាតិដើម នៅថៃ មានជាង ១៥០ជនជាតិដើម មានន័យថា ជនជាតិណាខ្លាំង ជនជាតិនោះជាម្ចាស់ប្រទេស ដូចជា ប្រទេសខ្មែរ!!!
ស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រ
បញ្ជីប្រសាទ នៅ ខេត្ត ក្រចេះ
- ប្រាសាទព្រះធាតុខ្វាន់ពីរ (ខេត្តក្រចេះ)
- ប្រាសាទល្បើកស្រុត (ខេត្តក្រចេះ)
«ខេត្តក្រចេះ» គឺជាឈ្មោះខេត្តមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ក្រុងរបស់ខេត្តមានឈ្មោះថា ក្រុងក្រចេះ ។ ក្រចេះគឺជាខេត្តតូចមួយ តែគួរឲ្យចាប់ចិត្ត សិ្ថតនៅប៉ែកឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជារាជធានីភ្នំពេញ គឺមានទីតាំងលាតសន្ធឹងតាមបណ្តោយដងទន្លេមេគង្គ។ ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងស្ទឹងត្រែងនៅភាគខាងជើង មណ្ឌលគិរី នៅខាងកើតជាប់នឹងខេត្តកំពង់ធំ និងកំពង់ចាម នៅខាងលិចជាប់នឹងខេត្តត្បូងឃ្មុំ និងប្រទេសវៀតណាម ។
ផែនទីស្តេចត្រាញ់នៅកម្ពុជា តាមប្រវត្តិសាស្រ្ត
ខេត្តក្រចេះមានផ្លូវគមនាគមន៍តភ្ជាប់៣ខ្សែ គឺផ្លូវជាតិលេខ៧A ចម្ងាយ៣៤0គីឡូម៉ែត្រ ពីរាជធានីភ្នំពេញ និងផ្លូវកៅស៊ូកំណាត់ផ្លូវជាតិលេខ៧៣ មួយខ្សែកាត់ស្រុកតំបែ ខេត្តត្បូងឃ្មុំមកទល់នឹងស្រុកឆ្លូង និងមានផ្លូវតាមជួរមាត់ទនេ្លមួយខ្សែទៀតមានចម្ងាយប្រហាក់ប្រហែលនឹងផ្លូវទឹកទនេ្លមេគង្គ២២០គីឡូម៉ែត្រ ។ ការធ្វើដំណើរតាមមធ្យោបាយរថយន្តគឺមិនលើសពី៥ម៉ោងទេ ពិតជាបានដល់ក្រុងក្រចេះ ។
ប្រវត្តិខេត្តក្រចេះ
ចំពោះប្រវត្តិឈ្មោះខេត្តក្រចេះ គឺនៅមិនទាន់មានឯកសារណាមួយបង្ហាញឲ្យច្បាស់នៅឡើយទេ ។ តែបើតាមការដកស្រង់ចេញពីកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនបានបង្ហាញ ផ្សេងៗគ្នាជុំវិញឈ្មោះ និងប្រវត្តិនៃ «ខេត្តក្រចេះ»
ផែនទី ប្រវត្តិខេត្តក្រចេះ
បើតាមឯកសារមួយបានបង្ហាញថា «ខេត្តក្រចេះ» ជាដែនដីប្រវត្តិសាស្ត្រមួយក្នុងកម្ពុជរដ្ឋនៃយើង តាំងពីសម័យចេនឡាមកម្ល៉េះ ដោយហេតុថា «ស្រុកសំបូរ» ដែលស្ថិតនៅតាមដងទន្លេមេគង្គគឺជាអតីតរាជធានីនៃ «ចេនឡាទឹកលិច» មានឈ្មោះថា «ក្រុងសម្ភុបុរៈ» ។
តាមពាក្យរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យនៅតំបន់នោះ ក៏ដូចជាតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញ ថា«ក្រចេះ»គឺជាពាក្យក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE (ហ្គាទីឡេ) ដោយអ្នកបកប្រែឱ្យអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះនិយាយពុំត្រូវតាមភាសាបារាំងនាំឱ្យពាក្យ GATILLE(ហ្គាទីឡេ) នោះ ក៏ក្លាយជាពាក្យ«ក្រចេះ» ។
ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនោះបញ្ជាក់ថា ដោយមានការបះបោរប្រឆាំងនៃជនជាតិព្នង ចំពោះបារាំងនាសម័យនោះ ពួកបារាំងបានចាត់កងកម្លាំងបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឱ្យផ្គត់ផ្គង់សម្ភារសឹកភ័ស្តុភារ និងបោះទីតាំងមូលដ្ឋានទ័ពនៅចំក្រុងក្រចេះសព្វថ្ងៃនេះ ។ មូលដ្ឋានទ័ពនោះគេឱ្យឈ្មោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE មានន័យជាខេមរភាសាថា ជំរំ GATILLE ។ ដូច្នេះហើយ ទើបមានអ្នកខ្លះយល់ថាពាក្យក្រចេះនេះយកតាមឈ្មោះមេទ័ពបារាំង GATILLE នេះ ។
ផែនទី ប្រវត្តិសាស្រ្ត ការគ្រប់គ្រងដោយ ចាម មកលើទឹកដីខ្មែរ
វចនានុក្រមខែ្មររបស់សមេ្តចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ភាគទី១និងភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ ៩៣០បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៦៧ សរសេរថា «ក្រចេះ» (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី ក្លាយមកជាពាក្យក្រចេះ ។ ដូចគ្នានេះតាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅ ក្នុងតំបន់នេះបានឲ្យដឹងថា នៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះមានជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនរស់នៅ ។ មានការទាក់ទងពាណិជ្ជកម្ម ផ្សេងៗនៅភូមិភាគឦសានទាំងមូលតាមច្រក «កំពង់ចម្លងក្របី» របស់ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅកំពង់ចម្លងនេះ ។ ផែ្អកទៅតាមឯកសារយោងរបស់លោកជួប ឃាន ស្តីពីដើមកំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះចុះថៃ្ងទី១៨ មេសា២០០១ បញ្ជាក់ថា សម័យកាលក្រុងសម្ភុបុរៈ (ស្តេចលាវ) តែងតែនាំសួយសារ ផ្សេងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរតាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ ។ នេះជាប្រវត្តិ ខ្លះៗដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងខេត្តក្រចេះ ។
របបសង្គ្រាម
បើតាមឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងប្រវត្តិខេត្តក្រចេះឲ្យដឹងថា «ខេត្តក្រចេះ» ក៏ជាសមរភូមិដ៏ក្ដៅគគុកកាលពីអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៧០ ហើយត្រូវរងការទម្លាក់គ្រាប់បែកជាអនេកពីទ័ពអាមេរិក ។ ដោយកាលនោះកងទ័ពវៀតណាម ដែលយកឈ្នះលើទ័ពខ្មែរក្រហមបានចូលមកកាន់កាប់ខេត្តក្រចេះក្នុងថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ ។
នៅសម័យបារាំងបានចាត់ឱ្យចៅហ្វាយខេត្ត មួយរូបមកកាន់កាប់ដែនឦសានទាំងមូលមានងារជា «ឧកញ៉ាមហាជនបទ រដ្ឋរុក្ខាមហារន្តគ្រាម សេនាធិបតី សិរីអនុរក្សឧត្តមក្រម ពាហុ» ឯរដ្ឋបាលខេត្តមានងារជា «ព្រះពិភក្តិជនបទ » ។
ឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញឲ្យដឹងទៀតថា លោកលន់ នល់ ធ្លាប់ជាអភិបាលនៃខេត្តក្រចេះនៅឆ្នាំ១៩៥៤ ។ អំឡុងការលុកលុយរបស់បរទេស និងសង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីជាច្រើន លើកច្រើនសាចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសខេត្តក្រចេះបានត្រូវគេមើល ឃើញថារងនូវការវាយប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងខ្លាំងក្លា ។ អំឡុងប្រតិបត្តិការបញ្ជី ក្រចេះបានរងការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងធ្ងន់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ។ ការប្រមូលយកអាវុធយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ និងការដោះមីន គឺជាកិច្ចការ ថ្មីៗនៅពេលបច្ចុប្បន្នដ៏សំខាន់ ។
សម្បត្តិបេតកភណ្ឌ
ខេត្តនេះក៏ធ្លាប់ជាអតីតរាជធានីសម្ភុបុរៈអំឡុងសម័យចេនឡា ដែលរាជធានីនោះមានទីតាំងស្ថិតនៅស្រុកសំបូរ
ខេត្តក្រចេះក៏បានបន្សល់ប្រាសាទបុរាណមួយចំនួនដែលបានកសាងឡើងនៅសតវត្សទី៨ ដូចជា ប្រាសាទនាងពៅ ស្ថិតនៅឃុំសំបុក ស្រុកចិត្របុរី ប្រាសាទព្រះធាតុ ខ្វាន់ពីរ ស្ថិតនៅស្រុកចិត្របុរី ប្រាសាទទួលត្រពាំងថ្ម ស្ថិតនៅស្រុកសំបូរនៅខាងកើត ប្រាសាទប្រាំ ប្រាសាទកោះគ្រីង ដែលមានរូបទេវៈដ៏ល្អ វិចិត្រជាច្រើន ។ ព្រះវិហារសសរមួយរយដែលបានកសាងនៅសតវត្សទី១៦។ វត្តនេះមានជាប់ទាក់ទងនឹងរឿងព្រេងខ្មែរ គឺរឿងក្រពើនេនធន ។ ផ្ទះ បុរាណៗរបស់ខ្មែរ អគាររចនាបថបារាំង និងប្រាសាទជាច្រើនទៀត ដែលគេមិន អាចស្គាល់់ឈ្មោះ ព្រោះបានបែកបាក់អស់ហើយ។ ក្រៅពីប្រាសាទមានផ្ទាំងសិលាចារឹកដែលជា ស្នាដៃរបស់បុព្វបុរសខែ្មរមាននៅសេសសល់រហូតដល់សព្វថៃ្ង ទាំងអស់នេះសរបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ខេត្តក្រចេះពិតជា មានសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ សម្រាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាតិ និងអន្តរជាតិ ដើម្បីឈ្វេងយល់បានកាន់តែច្រើន ។
ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន
ស្របពេលដែលប្រទេសកម្ពុជា ទទួលបានស្ថិរភាពនយោបាយពេញលេញ ទន្ទឹមនិងកម្ពុជាកំពុងតែបោះជំហានទៅកាន់ឆាកអន្តជាតិ ទាំងការអភិវឌ្ឍ និងស្ថិរភាពនយោបាយក្រោមមាគ៌៌ាដឹកនាំរបស់សម្តេចតេជោហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី ធ្វើឲ្យខេត្តក្រចេះក៏បោះជំហានលើការអភិវឌ្ឍឥតឈប់ឈរ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំមិន ចាញ់បណ្តាខេត្តដទៃទៀត ទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន ស្ពាន ថ្នល់ ក៏ដូចជា អគារ គ្រឹះស្ថាន តូចធំ រហូតធ្វើឲ្យខេត្តដ៏តូចច្រឡឹងមួយនេះជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទទួលបានជ័យលាភីកុលាប២ទងលើវិស័យទេសចរណ៍ ទីក្រុងស្អាត រមណីយដ្ឋានស្អាត សេវាល្អ ។
សក្តានុពលធនធានធម្មជាតិ
ក្រៅពីសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិដ៏សម្បូរបែប ទាំងនៅលើដីមានព្រៃព្រឹក្សា រ៉ែមាស ប្រាសាទ មានអំណោយផលល្អសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម ដោយវាលស្រែដីមាន ជីជាតិនៅក្នុងទឹកសម្បូរដោយត្រី ពិសេសមេពូជត្រី ធំៗនៅតាមអន្លង់មេគង្គក្នុងស្រុកសំបូរ និងមានសត្វផ្សោតទឹកសាបដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ ។
ខេត្តក្រចេះស្ថិតនៅតំបន់ខ្ពង់រាបប៉ែកឦសាននៃប្រទេសកម្ពុជា សំបូរទៅដោយសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិជាច្រើន ដែលទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិ និងអន្តរជាតិឱ្យទៅទស្សនាកម្សាន្ត និងសិក្សាស្រាវជ្រាវដើម្បីបានឃើញបានយល់ និងបានស្គាល់ពីទិដ្ឋភាពពិតនៃសម្បតិ្តទាំងនោះដោយខានពុំបាន ។
ក្រៅអំពីលទ្ធភាពខាងផែ្នកទេសចរណ៍ខេត្តក្រចេះអាចផ្តល់លទ្ធភាពលើវិស័យ ផ្សេងៗទៀតជាច្រើន ដូចជាវិស័យ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ និងអរិយធម៌ ដែលជាកេរដំណែលពីដូនតារបស់ខែ្មរបានបន្សល់ទុកឱ្យយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយផងដែរ ។
ក្រចេះក្រុង ជាទីប្រជុំជនតូច ប៉ុនែ្តស្អាតលម្អទៅដោយអគារស្ថាបនាតាំងពីទសវត្ស១៩៤០-១៩៥០និងដែលមានរចនាបថល្អប្រណីត ។ នៅគ្រប់ទីកនែ្លងក្នុងខេត្តប្រកបដោយធម្មជាតិពិតដ៏សែនមនោរម្យ នៅខាងមុខមានដងទនេ្ល និងកោះ នៅខាងក្រោយមានបឹងដ៏ធំ ដែលមានជំនោរ បរិសុទ្ធ ។ អ្នកដែលបានទៅដល់ខេត្តក្រចេះ ជាលើកដំបូងប្រាកដជាមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយនិងបានគយគន់ទេសភាព និងស្រូបខ្យល់ រំភើយៗនាពេលថៃ្ងរៀបលិចដ៏ស្រស់ត្រកាល ។
ក្រៅពីនេះនៅមានទេសភាពដ៏ស្រស់សោ ភ័ណ ថៃ្ងលិចគងព្រៃកោះទ្រង់ដ៏ស្អាតគួរ ឱ្យចង់ទស្សនាទៀតផង ។ ខេត្តក្រចេះ មានកំណើនភ្ញៀវទេសចរទេ្វដងក្នុង មួយឆ្នាំៗ ។ កត្តាទាំងនេះបានចង្អុលឲ្យខេត្តក្រចេះជ្រើសរើសយកវិស័យទេសចរណ៍ ជាវិស័យអាទិភាពក្នុងកិច្ចការស្តារ និងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ទោះតាមរយៈចំណូលដោយផ្ទាល់កី្ត ដោយប្រយោលកី្ត ក៏វិស័យទេសចរណ៍បាននិងកំពុងជំរុញយ៉ាងស្វាហាប់ដើម្បីធ្វើជាឧបករណ៍វិជ្ជមានមួយក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ បង្កើនការងារសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋជាង២៨ម៉ឺននាក់នៅខេត្តក្រចេះ ។
ស្ថានភាពប្រជាពលរដ្ឋ
សព្វថ្ងៃខេត្តក្រចេះ មានដង់ស៊ីតេប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅចំនួនជាង២៨ម៉ឺននាក់ បែងចែកជាស្រុក៥ និងក្រុង១ ចែកចេញជា៤១ឃុំ-សង្កាត់ និង២៥៣ភូមិ ។ ពលរដ្ឋដែលរស់នៅ អចិន្ត្រៃយ៍នៅខេត្តក្រចេះភាគច្រើនគឺជាកសិករ ឬអ្នកនេសាទ ។ ៧៨%ពួកគាត់ជាអ្នកមាន ការងារក្នុងវិស័យកសិកម្ម ។ ៣០%នៃគ្រួសារដែលនៅខេត្តក្រចេះរកបានតិចជាង១ដុល្លារ ក្នុងមួយថ្ងៃ ។ អត្រាភាពក្រីក្ររបស់ខេត្ត គឺនៅមានតិចតួច ។ ការជីករករ៉ែមាសមួយភាគមាននៅក្នុងខេត្តក្រចេះ ។ ដីភាគច្រើននៅខេត្តក្រចេះមិនសូវមានជីជាតិទេ ខេត្តនេះកាលពីដំបូង ដាំដំណាំឧស្សាហកម្មដែលរស់បានយូរឆ្នាំដូចជាកៅស៊ូ ។ ខេត្តក្រចេះមានសក្ដានុពល ជាគោលដៅបរិស្ថាន និងអេកូទេសចរណ៍ ។ ក៏ព្រោះតែខេត្តក្រចេះជាខេត្តមួយដែលមាន ទីតាំងនៅស្របនឹងដងទន្លេមេគង្ក ទឹកទន្លេមេគង្គហូរចាប់ពីខាងជើងទៅខាងត្បូងខេត្ត មានប្រវែងប្រហែល១៤០គីឡូមែត្រ ។
ខេត្តក្រចេះមានកន្លែងទេសចរណ៍ គួរឲ្យទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរមានដូចជា រមណីយដ្ឋានព្រែកកាំពីដែលមានសត្វផ្សោតទឹកសាបដ៏កម្រនៅលើពភពលោក ។ វិស័យទេសចរណ៍ ត្រូវបានពលរដ្ឋចាត់ទុកជាប្រភពចំណូលដ៏ចម្បងបន្ទាប់ពីរបរកសិកម្ម ។ ចំណូលបានមកពីទេសចរណ៍ គឺពលរដ្ឋខ្លះទទួលបានដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយាល ៕
ប្រវត្តិទឹកដីក្រចេះ
ក្រចេះដែនដី ធ្លាប់មានឈ្មោះល្បី នៅក្នុងសាវតា ប្រវត្តិព្រេងនាយ អ្នកប្រាជ្ញបានចារ ចាំក្នុងចិន្តា
ខេមរាប្រុសស្រី។ សម្ភះបុរ ក្រុងបូរាណជាក់ ស្ថិតក្នុងទឹកដី នៃស្រុកសំបូរ ប្តូរមកសព្វថ្ងៃ កាលក្នុងសម័យដែននគរភ្នំ។ សំបូរជាស្រុក ជាដែនជង្រុង ពូជត្រីតូចធំ គល់រាំងក្របី ទីពោប្រាគ្រុំ រស់សែនមនោរម្យត្រីផ្សោតកម្រ។ព្រះចន្ទរាជា បានសាងវិហារ មួយរយសសរ ជារមណីយដ្ឋាន ថ្កើនថ្កានបវរ ទាកទាញទេសចរណ៏ ជិតឆ្ងាយទស្សនា។ ដីស្នួលទួលភ្នំ កន្លែងជួបជុំ បង្កើតអង្គការ រណសិរ្សសង្រ្គោះ ជាតិកម្ពុជា រាស្រ្តផុតមរណា ពីពតចង្រៃ ។ ដីភូមិជើងឃ្លូ ក្នុងឃុំ២ធ្នូ ស្រុកស្នួលល្បាញល្បី ជាតិខ្មែរបានរស់ និងប្រពៃណី ដោយគុណស្នាដៃ បក្សប្រជាជន ។ ស្រុកចិត្របូរី ទើបបង្កើតថ្មី មានន័យពេកពន់ រាស្រ្តរស់សុខសាន្ត មិនដូចគ្រាមុន មិនភ្លេចទេគុណ ទេវតារំដោះ ។ ឆ្លូងមានប្រវត្តិ កាលគ្រាដេញព័ទ្ឋ ចាប់ក្រពើរស់ ក្រពើនេនធន់ តាមជួយសង្គ្រោះ បុត្រស្តេចមានឈ្មោះ នាងកែវ វរភក្រ្ត ។
ខាងលិចទន្លេ មានស្រុកមួយដែរ ព្រែកប្រសប់ជាក់ ព្រែក២ជួបគ្នា មុននឹងហូរធ្លាក់ មេគង្គស្មោះស្ម័គ្រ
រាស្រ្តមិនស្មុគស្មាញ ។ រីក្រុងក្រចេះ មានឈ្មោះពិសេស បានចារចែងទុក ឈ្មោះឈើក្រអូប ជនជាតិទំនុក ថ្វាយស្តេចសោយសុខក្នុងគ្រាបុរាណ ។ ខ្ញុំបាទចងក្រង ទុកជូនប្អូនបង គ្រាន់កែកំសាន្ត ទោះខ្វះសេចក្តី ប្រុសស្រីគ្រប់ប្រាណ អាចនឹងយល់បានប្រវត្តិខេត្តយើង ។
ដោយ សុ វិឆ័យ ខេត្តក្រចេះ…….០១. ១២ .២០១១
ខៀវ បូរី
19 October 2017 ·
ប្រវត្តិនៃឈ្មោះខេត្តក្រចេះ៖
ទីកន្លែងជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានឈ្មោះប្លែកៗទៅតាមប្រវត្តិនៃតំបន់នោះ យ៉ាងណាមិញការដាក់ឈ្មោះខេត្តក្រចេះក៏មានប្រវត្តិ ដែលគួរអោយចាប់អារម្មណ៍ដែរ។ ដើម្បីជ្រាបច្បាស់ថា តើឈ្មោះខេត្តក្រចេះ នេះមានប្រភពមកពីណា តាំងពីឆ្នាំណា ក្នុងសម័យណា? មានតែយើងទាំងអស់គ្នាអានប្រវត្តិនេះទាំងអស់គ្នា។
អំពីពាក្យថាក្រចេះ តាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងតំបន់នេះបានអោយដឹងថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE ដោយអ្នកបកប្រែ អោយអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះ និយាយពុំត្រឹមត្រូវតាមភាសាបារាំង។ ពាក្យ GATILLE ក្លាយមកជា ក្រចេះ។ ដោយមានការបះបោរពីជនជាតិដើមភាគតិច "ព្នង" ប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំង អាណា ព្យាបាលបារាំងពេលនោះបានបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឲ្យផ្គត់ផ្គង់សំភារៈសឹក ភស្តុភារ និងបោះទីតាំងក្នុងទីក្រុង ក្រចេះសព្វថៃ្ងដោយ តាំងនាមមូលដ្ឋាននោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE ។ ដូចនេះអ្នកខ្លះយល់ថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយមក ពីឈ្មោះនាយទាហានបារាំងរូបនេះ។ តាមវចនានុក្រមខែ្មរ របស់សមេ្តចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ភាគទី១ និង ភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ៩៣០ បោះពុម្ពឆ្នា១៩៦៧ សរសេរថា "ក្រចេ" (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី (ក្លាយមកជា ក្រចេះ)។ តាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បានឲ្យដឺងថានៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិដើមភាគតិច ជាច្រើនរស់នៅ ហើយមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មផេ្សងៗ នៅភូមិភាគឦសាន្តទាំងមូលតាមច្រក "កំពង់ចម្លងក្របី" របស់ ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅ កំពង់ចំម្លងនេះ។ ផែ្អកតាមឯកសារយោង របស់លោក ជួប ឃាន កំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះ ចុះថៃ្ងទី១៨ មេសា ២០០១ បញ្ជាក់ថាសម័យកាល ក្រុងសម្ភបុរៈ (សំបូរ) សេ្តចលាវតែងតែនាំសួយសារ ផេ្សងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរ តាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
តាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងតំបន់នេះបានអោយដឹងថា ក្រចេះ គឺជាពាក្សក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE ដោយអ្នកបកប្រែ អោយអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះ និយាយពុំត្រឹមត្រូវតាមភាសាបារាំង។ ពាក្យ GATILLE ក្លាយមកជា ក្រចេះ។ ដោយមានការបះបោរពីជនជាតិដើមភាគតិច "ព្នង" ប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំង អាណា ព្យាបាលបារាំងពេលនោះបានបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឲ្យផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសឹក ភស្តុភារ និងបោះទីតាំងក្នុងទីក្រុង ក្រចេះសព្វថៃ្ងដោយ តាំងនាមមូលដ្ឋាននោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE មានន័យថា ជំរុំភស្តុភារ Gatille។ ដូចនេះអ្នកខ្លះយល់ថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយមក ពីឈ្មោះនាយទាហានបារាំងរូបនេះ។
តាមវចនានុក្រមខែ្មរ របស់សមេ្តចសង្ឃរាជ ជួន-ណាត ភាគទី១ និង ភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ៩៣០ បោះពុម្ពឆ្នា១៩៦៧ សរសេរថា "ក្រចេ" (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី (ក្លាយមកជា ក្រចេះ)។ តាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បានឲ្យដឹងថានៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិដើមភាគតិច ជាច្រើនរស់នៅ ហើយមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មផេ្សងៗ នៅភូមិភាគឦសាន្តទាំងមូលតាមច្រក "កំពង់ចម្លងក្របី" របស់ ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅ កំពង់ចម្លងនេះ។ ផែ្អកតាមឯកសារយោង របស់លោក ជួប-ឃាន កំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះ ចុះថៃ្ងទី ១៨ មេសា ២០០១ បព្ជាក់ថាសម័យកាល ក្រុងសម្ភុបុរៈ (សំបូរ) សេ្តចលាវតែងតែនាំសួយសារ ផេ្សងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរ តាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ។
ប្រវត្តិពី Wikipedia
ធ្លាប់ជាអតីតរាជធានីសម្ភុបុរៈកំឡុងសម័យចេនឡាដែលរាជធានីនោះមានទីតាំងស្ថិតនៅស្រុកសំបូរ។ ខេត្តក្រចេះក៏បាន បន្សល់នូវប្រាសាទបុរាណមួយចំនួនដែលបានកសាងឡើងនៅសតវត្សទី៨ ផងដែរ ដូចជា ប្រាសាទនាងពៅ ស្ថិតនៅឃុំសំបុក ប្រាសាទព្រះធាតុខ្វាន់ពីរ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកក្រចេះ ប្រាសាទទួល ត្រពាំងថ្ម ស្ថិតនៅស្រុកសំបូរនៅខាងកើត ប្រាសាទប្រាំ ប្រាសាទកោះគ្រីង ដែលមានរូបទេវៈដ៏ល្អវិចិត្រៗជាច្រើន សាលបុរាណៗ ព្រះវិហារសសរមួយរយដែលបានកសាងនៅសតវត្សទី១៦ វត្តនេះមានជាប់ទាក់ទងនឹងរឿងព្រេងខ្មែរ រឿងក្រពើនេនធន ផ្ទះបុរាណៗរបស់ខ្មែរ អគាររចនាបថបារាំង និងប្រាសាទជាច្រើនទៀត ដែលគេមិន អាចស្គាល់់ឈ្មោះ ព្រោះបានបែកបាក់អស់ហើយ ក្រៅពីប្រាសាទមានផ្ទាំងសិលាចារឹកដែលជា ស្នាដៃរបស់បុព្វបុរសខែ្មរ មាននៅសេសសល់រហូតដល់សព្វថៃ្ង ទាំងអស់នេះសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថាខេត្តក្រចេះពិតជា មានសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្ត សម្រាប់អ្នកសិក្សា ស្រាវជ្រាវជាតិ និង អន្តរជាតិ ដើម្បីសែ្វងយល់បានកាន់តែច្រើន។[៣]
តំបន់នៅក្បែរៗក្រចេះតាមបណ្ដោយទន្លេមេគង្គធ្លាប់ជាតំបន់មួយដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនក្រាស់ក្រែលក្នុងសម័យបុរេអង្គរក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លន់-ណុលធ្លាប់ជាអភិបាលនៃខេត្តនេះនៅឆ្នាំ ១៩៥៤។ [៥] កំឡុងការលុកលុយរបស់បរទេស និង សង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីជាច្រើនលើកច្រើនសាចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេស ខេត្តក្រចេះបានត្រូវគេមើលឃើញថារងនូវការវាយប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងខ្លាំងក្លា។[៦] កំឡុងប្រតិបត្តិការបញ្ជី ក្រចេះបានរងនូវការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយសហរដ្ឋ។[៦][៧] ការប្រមូលយកអាវុធយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ និង ការដោះមីនគឺជាកិច្ចការថ្មីៗនៅពេលបច្ចុប្បន្នដ៏សំខាន់។[៦]
នៅថ្ងៃទី ៣០ ធ្នូ ១៩៧៨ កងកម្លាំងរបស់វៀតណាមបានកាន់កាប់ខេត្តក្រចេះ។
ប្រវត្តិឈ្មោះខេត្ត ក្រចេះ
តាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងតំបន់នេះបានអោយដឹងថា ក្រចេះ គឺជាពាក្សក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE ដោយអ្នកបកប្រែ អោយអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះ និយាយពុំត្រឹមត្រូវតាមភាសាបារាំង។ ពាក្យ GATILLE ក្លាយមកជា ក្រចេះ។ ដោយមានការបះបោរពីជនជាតិដើមភាគតិច “ព្នង” ប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំង អាណា ព្យាបាលបារាំងពេលនោះបានបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឲ្យផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសឹក ភស្តុភារ និងបោះទីតាំងក្នុងទីក្រុង ក្រចេះសព្វថៃ្ងដោយ តាំងនាមមូលដ្ឋាននោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE មានន័យថា ជំរុំភស្តុភារ Gatille។ ដូចនេះអ្នកខ្លះយល់ថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយមក ពីឈ្មោះនាយទាហានSunset_Krachehបារាំងរូបនេះ។
តាមវចនានុក្រមខែ្មរ របស់សមេ្តចសង្ឃរាជ ជួន-ណាត ភាគទី១ និង ភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ៩៣០ បោះពុម្ពឆ្នា១៩៦៧ សរសេរថា “ក្រចេ” (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី (ក្លាយមកជា ក្រចេះ)។ តាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បានឲ្យដឹងថានៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិដើមភាគតិច ជាច្រើនរស់នៅ ហើយមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មផេ្សងៗ នៅភូមិភាគឦសាន្តទាំងមូលតាមច្រក “កំពង់ចម្លងក្របី” របស់ ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅ កំពង់ចម្លងនេះ។ ផែ្អកតាមឯកសារយោង របស់លោក ជួប-ឃាន កំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះ ចុះថៃ្ងទី ១៨ មេសា ២០០១ បព្ជាក់ថាសម័យកាល ក្រុងសម្ភុបុរៈ (សំបូរ) សេ្តចលាវតែងតែនាំសួយសារ ផេ្សងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរ តាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ។
តោះអ្នកក្រចេះ-ហេតុអ្វីខេត្ត ដាក់ឈ្មោះថា ក្រចេះ?
ទីកន្លែងជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានឈ្មោះប្លែកៗទៅតាមប្រវត្តិនៃតំបន់នោះ យ៉ាងណាមិញការដាក់ឈ្មោះខេត្តក្រចេះក៏មានប្រវត្តិ ដែលគួរអោយចាប់អារម្មណ៍ដែរ។ ដើម្បីជ្រាបច្បាស់ថា តើឈ្មោះខេត្តក្រចេះ នេះមានប្រភពមកពីណា តាំងពីឆ្នាំណា ក្នុងសម័យណា? មានតែយើងទាំងអស់គ្នាអានប្រវត្តិនេះទាំងអស់គ្នា។
អំពីពាក្យថាក្រចេះ តាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងតំបន់នេះបានអោយដឹងថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE ដោយអ្នកបកប្រែ អោយអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះ និយាយពុំត្រឹមត្រូវតាមភាសាបារាំង។ ពាក្យ GATILLE ក្លាយមកជា ក្រចេះ។ ដោយមានការបះបោរពីជនជាតិដើមភាគតិច “ព្នង” ប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំង អាណា ព្យាបាលបារាំងពេលនោះបានបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឲ្យផ្គត់ផ្គង់សំភារៈសឹក ភស្តុភារ និងបោះទីតាំងក្នុងទីក្រុង ក្រចេះសព្វថៃ្ងដោយ តាំងនាមមូលដ្ឋាននោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE ។
ដូចនេះអ្នកខ្លះយល់ថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយមក ពីឈ្មោះនាយទាហានបារាំងរូបនេះ។ តាមវចនានុក្រមខែ្មរ របស់សមេ្តចសង្ឃរាជ ជួន ណាត ភាគទី១ និង ភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ៩៣០ បោះពុម្ពឆ្នា១៩៦៧ សរសេរថា “ក្រចេ” (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី (ក្លាយមកជា ក្រចេះ)។ តាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បានឲ្យដឺងថានៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិដើមភាគតិច ជាច្រើនរស់នៅ ហើយមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មផេ្សងៗ នៅភូមិភាគឦសាន្តទាំងមូលតាមច្រក “កំពង់ចម្លងក្របី” របស់ ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅ កំពង់ចំម្លងនេះ។ ផែ្អកតាមឯកសារយោង របស់លោក ជួប ឃាន កំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះ ចុះថៃ្ងទី១៨ មេសា ២០០១ បញ្ជាក់ថាសម័យកាល ក្រុងសម្ភបុរៈ (សំបូរ) សេ្តចលាវតែងតែនាំសួយសារ ផេ្សងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរ តាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ។
ប្រភពឯកសារ៖ វីគឺភីឌា ភាសាខ្មែរ
ក្រចេះ (អ.ស.អ.: [krɑˈceh]) គឺជាខេត្តមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រុងរបស់ខេត្តមានឈ្មោះថា ក្រចេះដែលជាទីរួមខេត្ត។ ក្រចេះគឺជាខេត្តតូចមួយតែគួរឲ្យចាប់ចិត្ត សិ្ថតនៅប៉ែកឦសាននៃ រាជធានី ភំ្នពេញ។ វាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងស្ទឹងត្រែងនៅភាគខាងជើង មណ្ឌលគីរីនៅខាងកើត កំពង់ធំ និង កំពង់ចាមនៅខាងលិច ហើយត្បូងឃ្មុំ និងវៀតណាមនៅខាងត្បូង។ មានផ្លូវគមនាគមន៍តភ្ជាប់ ៣ខែ្ស គឺផ្លូវជាតិលេខ៧ ចម្ងាយ ៣៤0 គីឡូម៉ែត្រ ផ្លូវលំក្រាលក្រួសក្រហម កាត់ស្រុកតំបែរ-ស្រុកឆ្លូង មួយខែ្ស និងតាមមាត់ទនេ្លមួយខែ្សទៀត មានចម្ងាយប្រហាក់ប្រហែល នឹងផ្លូវទឹកទនេ្លមេគង្គ ២២០ គីឡូម៉ែត្រ។ ការធ្វើដំណើរ ទោះបីតាមរថយន្តកី្ត តាមកាណូតលឿនកី្ត មិនលើសពី ៥ម៉ោងទេ ពិតជាបានមកដល់ក្រុងក្រចេះដោយសុវតិ្ថភាព។
ខេត្តក្រចេះ សម្បូរដោយធនធានធម្មជាតិ នៅលើដី មានព្រៃព្រឹក្សា វាលស្រែ ដីមានជីជាតិ នៅក្នុងទឹកសម្បូរដោយត្រី ពិសេសមេពូជត្រីធំៗ នៅតាមអន្លង់មេគង្គ ក្នុងស្រុកសំបូរ និងមានសត្វផ្សោតទឹកសាប ដែលទាក់ទាញភ្ញៀវ ទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ក្រៅពីនេះ នៅមានទេសភាព ដ៏ស្រស់សោភ័ណ ថៃ្ងលិចគងព្រៃកោះទ្រង់ដ៏ស្អាត គួរឱ្យចង់ទស្សនាទៀតផង។ ទាំងអស់ដែលបានបរិយាយចោះៗ ខាងលើ ធ្វើឲ្យខេត្តក្រចេះមានកំណើនភ្ញៀវទេសចរណ៍ទេ្វដងក្នុង មួយឆ្នាំៗ។ កត្តាទាំងនេះបាន ចង្អុលឲ្យខេត្តក្រចេះជ្រើសរើសយក វិស័យទេសចរណ៍ ជាវិស័យអាទិភាពក្នុងកិច្ចការស្តារ និងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ទោះតាមរយៈចំណូលដោយផ្ទាល់កី្ត ដោយប្រយោលកី្ត ក៏វិស័យទេសចរណ៍បានកំពុងជំរុញយ៉ាងស្វាហាប់ ដើម្បីធ្វើជាឧបករណ៍វិជ្ជមានមួយក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ បង្កើនការងារសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាង ២៨ ម៉ឺននាក់ នៅខេត្តក្រចេះ។
និរុត្តិសាស្ត្រ
តាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងតំបន់នេះបានអោយដឹងថា ក្រចេះ គឺជាពាក្សក្លាយពីភាសាបារាំងថា GATILLE ដោយអ្នកបកប្រែ អោយអាជ្ញាធរបារាំងពេលនោះ និយាយពុំត្រឹមត្រូវតាមភាសាបារាំង។ ពាក្យ GATILLE ក្លាយមកជា ក្រចេះ។ ដោយមានការបះបោរពីជនជាតិដើមភាគតិច “ព្នង” ប្រឆាំងនឹងការត្រួតត្រារបស់បារាំង អាណា ព្យាបាលបារាំងពេលនោះបានបញ្ជូនទ័ព និងចាត់លោក GATILLE ឲ្យផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសឹក ភស្តុភារ និងបោះទីតាំងក្នុងទីក្រុង ក្រចេះសព្វថៃ្ងដោយ តាំងនាមមូលដ្ឋាននោះថា CAMP LOGISTIQUE DE GATILLE មានន័យថា ជំរុំភស្តុភារ Gatille។ ដូចនេះអ្នកខ្លះយល់ថា ក្រចេះ គឺជាពាក្យក្លាយមក ពីឈ្មោះនាយទាហានបារាំងរូបនេះ។
តាមវចនានុក្រមខែ្មរ របស់សមេ្តចសង្ឃរាជ ជួន-ណាត ភាគទី១ និង ភាគទី២ ត្រង់ទំព័រ៩៣០ បោះពុម្ពឆ្នា១៩៦៧ សរសេរថា “ក្រចេ” (ន) (ពាក្យជនជាតិស្ទៀង) ក្របី កំពង់ក្រចេ កំពង់ចម្លងក្របី (ក្លាយមកជា ក្រចេះ)។ តាមការរៀបរាប់របស់ចាស់ទុំរស់នៅក្នុងតំបន់នេះ បានឲ្យដឹងថានៅសម័យដើមខេត្តក្រចេះ មានជនជាតិដើមភាគតិច ជាច្រើនរស់នៅ ហើយមានទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មផេ្សងៗ នៅភូមិភាគឦសាន្តទាំងមូលតាមច្រក “កំពង់ចម្លងក្របី” របស់ ជនជាតិស្ទៀងឆ្លងពីក្រចេះទៅតំបន់ ខាងលើ និងក្រចេះមកតំបន់ខាងក្រោម ហើយតែងតែមកផ្លាស់ប្តូរទំនិញទៅវិញទៅមកនៅ កំពង់ចម្លងនេះ។ ផែ្អកតាមឯកសារយោង របស់លោក ជួប-ឃាន កំណើត និងប្រវតិ្តនាមខេត្តក្រចេះ ចុះថៃ្ងទី ១៨ មេសា ២០០១ បព្ជាក់ថាសម័យកាល ក្រុងសម្ភុបុរៈ (សំបូរ) សេ្តចលាវតែងតែនាំសួយសារ ផេ្សងៗ មកថ្វាយសេ្តចខែ្មរ តាមរយៈកំពង់ចម្លងនេះដែរ។
ធ្លាប់ជាអតីតរាជធានីសម្ភុបុរៈកំឡុងសម័យចេនឡាដែលរាជធានីនោះមានទីតាំងស្ថិតនៅស្រុកសំបូរ។ ខេត្តក្រចេះក៏បាន បន្សល់នូវប្រាសាទបុរាណមួយចំនួនដែលបានកសាងឡើងនៅសតវត្សទី៨ ផងដែរ ដូចជា ប្រាសាទនាងពៅ ស្ថិតនៅឃុំសំបុក ប្រាសាទព្រះធាតុខ្វាន់ពីរ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកក្រចេះ ប្រាសាទទួល ត្រពាំងថ្ម ស្ថិតនៅស្រុកសំបូរនៅខាងកើត ប្រាសាទប្រាំ ប្រាសាទកោះគ្រីង ដែលមានរូបទេវៈដ៏ល្អវិចិត្រៗជាច្រើន សាលបុរាណៗ ព្រះវិហារសសរមួយរយដែលបានកសាងនៅសតវត្សទី១៦ វត្តនេះមានជាប់ទាក់ទងនឹងរឿងព្រេងខ្មែរ រឿងក្រពើនេនធន ផ្ទះបុរាណៗរបស់ខ្មែរ អគាររចនាបថបារាំង និងប្រាសាទជាច្រើនទៀត ដែលគេមិន អាចស្គាល់់ឈ្មោះ ព្រោះបានបែកបាក់អស់ហើយ ក្រៅពីប្រាសាទមានផ្ទាំងសិលាចារឹកដែលជា ស្នាដៃរបស់បុព្វបុរសខែ្មរ មាននៅសេសសល់រហូតដល់សព្វថៃ្ង ទាំងអស់នេះសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថាខេត្តក្រចេះពិតជា មានសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្ត សម្រាប់អ្នកសិក្សា ស្រាវជ្រាវជាតិ និង អន្តរជាតិ ដើម្បីសែ្វងយល់បានកាន់តែច្រើន។
តំបន់នៅក្បែរៗក្រចេះតាមបណ្ដោយទន្លេមេគង្គធ្លាប់ជាតំបន់មួយដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនក្រាស់ក្រែលក្នុងសម័យបុរេអង្គរក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។[៤] លន់-ណុលធ្លាប់ជាអភិបាលនៃខេត្តនេះនៅឆ្នាំ ១៩៥៤។ [៥] កំឡុងការលុកលុយរបស់បរទេស និង សង្គ្រាមរដ្ឋប្បវេណីជាច្រើនលើកច្រើនសាចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេស ខេត្តក្រចេះបានត្រូវគេមើលឃើញថារងនូវការវាយប្រយុទ្ធគ្នាយ៉ាងខ្លាំងក្លា។[៦] កំឡុងប្រតិបត្តិការបញ្ជី ក្រចេះបានរងនូវការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយសហរដ្ឋ។ការប្រមូលយកអាវុធយុទ្ធភណ្ឌមិនទាន់ផ្ទុះ និង ការដោះមីនគឺជាកិច្ចការថ្មីៗនៅពេលបច្ចុប្បន្នដ៏សំខាន់។
ងារចៅហ្វាយខេត្ត
ដើម្បីគ្រប់គ្រង និងត្រួតត្រាភូមិភាគឦសានទាំងមូល ពេលនោះអាជ្ញាធរបារាំងបានចាត់តាំង ចៅហ្វាយខេត្តម្នាក់ បើតាមសៀវភៅពង្សាវតារសងេ្ខបរបស់កម្ពុជាទំព័រ ១៥៤ និពន្ធដោយ? មានងារជា “ឧកញ៉ាមហាជនបទ រដ្ឋរុក្ខាមហាបុរន្តគ្រាម សេនាធិបតីសិរី អនុរក្សឧត្តមក្រម ពាហុ” រដ្ឋបាលខេត្តមានងារជា “ព្រះពិភក្តិជនបទ” ។ល។
ភូមិសាស្ត្រ
ខេត្តក្រចេះស្ថិតនៅតំបន់ខ្ពង់រាបប៉ែកឦសាននៃ ប្រទេសកម្ពុជា សំបូរទៅដោយសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងធម្មជាតិជាច្រើន ដែលទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ ភ្ញៀវជាតិ និងអន្តរជាតិអោយមក ទស្សនាកំសាន្ត និងសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដើម្បីបាន ឃើញបានយល់ និងបានស្គាល់ពីទិដ្ឋភាពពិតនៃ សម្បតិ្តទាំងនោះដោយខានពុំបាន។ ក្រៅអំពី លទ្ធភាពខាងផែ្នកទេសចរណ៍ខេត្តក្រចេះអាចផ្តល់ លទ្ធភាពលើវិស័យផេ្សងៗទៀតជាច្រើន ដូចជាវិស័យសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច វប្បធម៌ និងអរិយធម៌ ដែលជាកេរ្តិ៍ដំណែលពីដូនតារបស់ខែ្មរបានបន្សល់ទុកអោយយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយផងដែរ។ ក្រចេះក្រុងជាទីប្រជុំជនតូចប៉ុនែ្តស្អាតលំអទៅដោយអាគារស្ថាបនាតាំងពីទសវត្ស ១៩៤០-១៩៥០ និង១៩៦០ ដែលមាន រចនាបថល្អប្រណិត។
នៅគ្រប់ទីកនែ្លងក្នុងខេត្តប្រកបដោយ ធម្មជាតិពិតដ៏សែនមនោរម្យ នៅខាងមុខមានដងទនេ្ល និងកោះនៅខាងក្រោយមានបឹងដ៏ធំ ដែលមានជំនោរបរិសុទ្ធ។ អ្នកដែលបានមកដល់ខេត្តក្រចេះ ជាលើកដំបូងប្រាកដជាមានអារម្មណ៏ សប្បាយរីករាយ នឹងបានគយគន់ទេសភាព ហើយនិងស្រូបខ្យល់រំភើយៗនាពេលរសៀលថៃ្ងរៀបលិច ដ៏ស្រស់ត្រកាល។ ខេត្តក្រចេះមានសត្វផ្សោតទឹកសាបដែលជាប្រភេទសត្វដ៏កម្រក្នុងពិភពលោកក៏ដូចជាក្នុងតំបន់ និងសំបូរទៅដោយរមណីយដ្ឋានបែបប្រវត្តិសាស្រ្តនិងធម្មជាតិដ៏ប្រពៃ ដែលមានការទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៏ពី គ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស និងមាន សារៈសំខាន់សំរាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសែ្វងយល់។ លើសពីនេះខេត្តក្រចេះមានជនជាតិដើម ភាគតិចរស់នៅចំនួន៧ ជនជាតិដូចជា ព្នង ស្ទៀង គួយ ខោញ មិល ក្រោល ថ្មូន។
ខេត្តមានរមណីយដ្ឋានចំនួន ១៣ កនែ្លង ក្នុងនោះមានរមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្រ្តចំនួន ៦ កនែ្លង និងរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិចំនួន ៧ កនែ្លង។ ការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៧ ដែលមានចម្ងាយ ៣៤០ គ.ម. មានភាពងាយស្រួលគ្រប់រដូវកាលដោយបច្ចុប្បន្នផ្លូវជាតិត្រូវបានក្រាលកៅស៊ូរួចរាល់ហើយអ្នកទេសចរណ៍អាចធ្វើដំណើរ មកកាន់ខេត្តក្រចេះតាមមធ្យោបាយផ្ទាល់ខ្លួន រថយន្តតាក់ស៊ី រថយន្តក្រុង អ្នកទេសចរណ៍ក៏អាចធ្វើដំណើរតាមទនេ្លមេគង្គដែលមានចម្ងាយ ២២០ គម. ដោយប្រើមធ្យោបាយនាវាលឿន អ្នកធ្វើដំណើរអាចគយគន់ទេសភាពតាមដងទនេ្ល។ ការធ្វើដំណើរតាមផ្លូវអាកាសពុំទាន់អាចប្រព្រឹត្ត ទៅបាននៅឡើយដោយសារ អាកាសយាន្តដ្ឋានពុំទាន់បានកែលំអនិងពុំទាន់មានជើងហោះហើរនៅឡើយ។ លើសពីនេះភ្ញៀវទេសចរណ៍អាចបន្តដំណើរទៅកាន់ខេត្តស្ទឹងត្រែង រតនៈគីរី មណ្ឌលគីរី និងទៅប្រទេសជិតខាងដូចជា ប្រទេសលាវ និង វៀតណាម។[៩]
ទន្លេមេគង្គហូរចាប់ពីខាងជើងទៅខាងត្បូងខេត្ត មានប្រវែងប្រហែល ១៤០ គ.ម.ដែលហូរឆ្លងកាត់ក្នុងខេត្តក្រចេះ។[១០] ទន្លេនេះគឺជាទីលំនៅរបស់ផ្សោត មច្ឆា និង បក្សាបក្សី។[១០] លំហូរនៃទន្លេមេគង្គនៅក្រុងក្រចេះប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំង។[១១][១២] មានកោះរាប់រយលិចទឹកនៅរដូវវស្សាជាច្រើននៅក្នុងទន្លេនេះ។[១០][១៣] នៅឆ្នាំ ២០០៧ ដដែលនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានគ្រោងសាងសង់ទំនប់នៅក្នុងទន្លេមេគង្គក្បែរក្រុងក្រចេះ។[១៤] ខេត្តនេះក៏មានព្រៃឈើជាច្រើន ជួរភ្នំព្រះពាន់ ភ្នំព្រិច និងចម្ការកៅស៊ូ។[១០] ភាគខាងកើតក្រចេះគឺជាតំបន់សត្វបក្សីដ៏សំខាន់មួយ។[១៥]
ខេត្តនេះបានគ្របដណ្ដប់ភាគច្រើនបំផុតដោយព្រៃយ៉ាងក្រាស់។ រណ្ដៅជាច្រើនកើតចេញពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកប្រតិបត្តិការបញ្ជីកំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាម រណ្ដៅខ្លះត្រូវបានពេញប្រៀបដោយទឹក ដែលនៅតែមានឃើញនៅជនបទ។[១៦] ដែនដីភាគខ្លះនៅខេត្តក្រចេះគឺត្រូវបានប្រើសម្រាប់កសិកម្ម ទោះបីជាភាគរយរបស់ដីកសិកម្មទាំងនេះតូចជាងកន្លែងផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក៏ពិតមែនក្ដី។ ខេត្តនេះមានអាកាសធាតុខ្យល់រដូវ ដែលមានរដូវរងារចាប់ពីខែ វិច្ឆិកា ទៅដល់ មីនា រដូវក្ដៅចាប់ពីខែ មីនា ទៅដល់ ខែឧសភា និងរដូវវស្សាចាប់ពីខែ ឧសភា ដល់ តុលា។[១៧] មានទឹកជំនន់ជានិច្ចជាកាលនៅខេត្តក្រចេះ ទន្លេមេគង្គអាចមានទឹកហូរកាត់លើសលប់ខ្លាំងស្មើនឹង ៤ ម កំឡុងរដូវវស្សា។
ក្រចេះត្រូវបានគេស្គាល់ដោយទស្សនីយភាពមាត់ទន្លេគួរឱ្យទាក់ទាញ និង ភូមិស្រុក ហើយនិងវាលស្រែដ៏ខៀវស្រងាត់។[១៩] នេសាទដ្ឋានជាច្រើនជាផ្នែកនៃភូមភាគិទន្លេមេគង្គលើ ដែលមានសារៈសំខាន់ទ្រទ្រង់ដល់ប្រភេទសត្វបំលាស់ទី និងការនេសាទចិញ្ចឹមពោះ ប៉ុន្តែមិនបានដើរតួនាទីសំខាន់ខាងការនេសាទបែបពាណិជ្ជកម្មទេ។[២០]ព្រៃឈើនៅក្រចេះប្រែទៅជាស្រឡះ និងមានកម្រាស់តិចជាងទីកន្លែងផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលព្រៃទាំងនោះបានក្លាយជាដើមឈើរុះរោយ ជ្រុះស្លឹកកំឡុងរដូវប្រាំង។
រដ្ឋាភិបាល
លោកខាំ-ភឿនគឺជាអភិបាលខេត្តក្រចេះ និង[២១] វ៉ែន-សុឃយគឺជាអភិបាលរង។[១៣] នៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ ២០០៧ អាសនៈភាគច្រើនបានធ្លាក់ទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។[២២] ស្ត្រីបានជាប់ឈ្មោះ ១៧,៤ % ក្នុងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់។[២៣] នៅឆ្នាំ ២០០៥ ក្រចេះបានទទួល ១,៦ អរពៈរៀលពីមូលនិធិឃុំ/សង្កាត់ ក្នុងមូលនិធិអភិវឌ្ឍន៍មាន ១,២ អរពៈរៀល និងមូលនិធិសំរាប់រដ្ឋបាលមានចំនួន ០,៤៩ អរពៈ (អរពៈ=១ពាន់លាន) រៀល។
សេដ្ឋកិច្ចនិងដំណឹកជញ្ជូន
ដំណាំស្រូវមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំខេត្ត អ្នករស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍នៅខេត្តក្រចេះភាគច្រើនគឺជាកសិករ រឺ អ្នកនេសាទចិញ្ចឹមពោះ។[២៥] ៧៨ % នៃពួកគាត់ជាអ្នកមានការងារក្នុងវិស័យកសិកម្ម។[២៦] សាមសិបភាគរយនៃគ្រួសារដែលនៅខេត្តក្រចេះរកបានតិចជាង ១ $ ស.រ ក្នុងមួយថ្ងៃ អត្រាភាពក្រីក្ររបស់ខេត្តគឺ ៣២ % យ៉ាងណាក៏វានៅតែទាបជាងមធ្យមភាគជាតិដែលមានកំរិត ៣៩ %។[២៥][២៧] ការជីករករ៉ែមាសមួយភាគមាននៅក្នុងខេត្តក្រចេះ។[២៨][២៩] ដីភាគច្រើននៅខេត្តក្រចេះមិនសូវមានជីជាតិទេ ខេត្តនេះកាលពីដំបូងដាំដំណាំឧស្សាហកម្មដែលរស់បានយូរឆ្នាំដូចជាកៅស៊ូ។[៣០] ការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់បានត្រួតពិនិត្យដោយអ្នករដ្ឋការខេត្តគឺជាបញ្ហាមួយ។[៣១] ក្រចេះមានសក្ដានុពលជាគោលដៅបរិស្ថានទេសចរណ៍ (អេកូទេសចរណ៍)។[៣២] ប្រព័ន្ធផ្លូវគមនាគមន៍ក្រចេះមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច។[២៥] កាលពីឆ្នាំ ១៩៩៨ គ្រួសារជាមធ្យមមានផ្ទៃដីកសិកម្ម ០,៤៨ ហិកតា និង ៣៧ % ទៀតគ្មានដីប្រើប្រាស់ឡើយ។
កសិកម្ម
ខេត្តក្រចេះ ស្ថិតនៅតំបន់ខ្ពង់រាបភាគឦសាន ខាងកើតឈៀងខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានចំងាយពីរាជធានីភ្នំពេញ ប្រមាណ ៣៤០ គ.ម តាមផ្លូវគោក និងចំងាយ ២២០ គ.ម.តាមផ្លូវទឹក។ ខេត្តក្រចេះ មានផៃ្ទដីធម្មជាតិសរុបចំនួន ១១០៩៤ គ.ម២ ក្នុងនោះមានផៃ្ទដីសំរាប់កសិកម្ម ៨៥ ទនេ្ល បឹងបួរ ព្រែក សំរាប់នេសាទ ៨៥ ដីក្រហម ០,៥៥ និង ព្រៃឈើ ៨៣,៥៥។ ផែ្អកតាមឋានលេខន៍ ផែ្នកខាងកើត និងខាងលិចទនេ្លមេគង្គខេត្តក្រចេះ ចែកចេញជា ៥ ប្រព័ន្ធកេ្សត្រ-បរិស្ថាន ដែលមានជាអាទិ៏
- តំបន់ខ្ពង់រាបដីក្រហម (ស្រុកស្នួល ចំនួន ៥៥៤៧ ហ.ត.)
- តំបន់ខ្ពង់រាបដីខ្មៅ និងល្បាយខ្សាច់ស (ស្រុកសំបូរ)
- តំបន់ចំការល្បាប់ តាមដងទនេ្លមេគង្គ (ស្រុកសំបូរ ស្រុកឆ្លូង ស្រុកក្រចេះនិងស្រុកព្រែកប្រសព្វ)
- តំបន់ដាំដុះស្រូវទំនាប (ស្រុកទាំង ៥)
- តំបន់ដាំដុះដំណាំរួមផ្សំ (បនែ្លគ្រប់ប្រភេទ) បន្ទាប់ពីដំណាំស្រូវ ពេលរដូវទឹកសំរក
ក្នុងឆ្នាំ ២០០៦ នេះ ខេត្តក្រចេះទទួលបានបរិមាណទឹកភ្លៀងកំពស់ ១៧១៨៦ ម.ម បៀ្របធៀបឆ្នាំ ២០០៥ កើនទើ្បង ៣៤៨៥០ ម.ម និងទឹកជំនន់ទនេ្លមេគង្គមានកំពស់អតិបរិមា ២១១៩ ម ធ្វើអោយ យើងជួបការលំបាកដល់ការងារបង្កបង្កើនផលដូចជា ការរាំងស្ងួតដោយកនែ្លងក្នុងរដូវ ស្ថានភាពទឹកជំនន់បានជន់ទើ្បង ២ លើកផ្ទួនៗគ្នា និងនៅចុងរដូវមានទឹកជំនន់ទឹកភ្លៀង សត្វល្អិតបំផ្លាញ។[៣៣]
តំបន់ឧស្សាហកម្ម
ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការវិវឌ្ឍន៍រីកចំរើនលើ វិស័យសេដ្ឋកិច្ចដ៏ឆាប់រហ័សរបស់កម្ពុជា ដោយ ឡែកខេត្តក្រចេះ សំដៅ ស្រូបយកសក្តានុពលនេះបានទាន់ពេលវេលា ក្នុងការធ្វើអោយមាន កំណើនការងារ កំណើនចំណូលគ្រួសារ និងខេត្តទាំងមូល ខេត្តក្រចេះបានរៀបចំតំបន់ឧស្សាហកម្ម ដែលមានផៃ្ទដីប្រមាណ ១៦០០ ហិកតាមានទីតាំងស្ថិតនៅ ឃុំ២ធ្នូ ស្រុកស្នួល ជាប់ព្រំដែនខេត្តប៊ិញភឿក សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។ តំបន់នេះចែកចេញជាពីរនៅអមផ្លូវលេខ ៧៤ ឆ្ពោះទៅ កាន់ច្រកទ្វារព្រំដែនអន្តរជាតិត្រពាំងស្រែ។ សព្វថៃ្ងកំពុងបោះបង្គោលកំណត់ព្រំប្រទល់ដីតាមការណែនាំរបស់ក្រសួងរៀចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និង សំណង់។[៣៤]
វិស័យទេសចរណ៍
ក្រចេះជាខេត្តមួយដែលមានកន្លែងទេសចរណ៍កួរឲ្យទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍មានដូចជា រម្នីយដ្ឋានព្រែកកាំពី ដែលមានសត្វផ្សោតទឹកសាបដ៍កម្រនៅលើពីភពលោក ទោះបីជាកំណាត់ផ្លូវក្រាលកៅស៊ូមួយខ្សែ ឆ្ពោះទៅរមណីយដ្ឋានអន្លង់ផ្សោត រមណីយដ្ឋានកាំពី និងវត្តសសរមួួយរយ មានលក្ខណៈតូចចង្អៀតក្តី ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ ភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ នៅតែព្យាយាមធ្វើដំណើរទៅទស្សនាកំសាន្ត តាមមធ្យោបាយ រៀងៗខ្លួនដែរ ព្រោះថាជាផ្លូវសំខាន់ហើយតែងមានសភាពកុះករក្នុងពេលមានបុណ្យទានម្តងៗ។
នាឱកាសបុណ្យចូលឆ្នាំ គេឃើញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិធ្វើដំណើរ លើកំណាត់ផ្លូវក្រាលកៅស៊ូនេះឆ្ពោះទៅកាន់រមណីយដ្ឋានអន្លង់ផ្សោត រមណីយដ្ឋានកាំពី និងវត្តសសរ១០០ វត្តភ្នំសំបុក ភ្នំសុពណ៌កាឡី សួនស្នេហ៍ថ្មបាំង ព្រមទាំងទិញ ក្រូចកោះទ្រង់ ក្រឡានថ្មគ្រែ និង វត្ថុអនុស្សារីយន៍ ជាច្រើនទៀត ថ្វីដ្បិតសភាពផ្លូវមានលក្ខណៈតូចចង្អៀតនិងជិះប្រជ្រៀតគ្នាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅតែមានមនុស្សជាច្រើនធ្វើដំណើរទៅលេងកំសាន្តយ៉ាងច្រើនគ្មានពេល
បញ្ហាសង្គម
ការសម្បទានដីជារឿយគ្របដណ្ដប់លើដីដែលមានម្ចាស់ រឺ ប្រើប្រាស់ដោយប្រជាជននៅខេត្តក្រចេះតាំងពីយូរមកហើយ។[៣៥][៣៦] នៅឆ្នាំ ២០០៤ អ្នករៀបចំដីសហគមន៍ត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយកងទ័ពបន្ទាប់ពីពួកគេបានរឹបអូសរណាយន្តដែលបានប្រើប្រាស់សំរាប់ការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់។[៣៧] អង្គការរបស់ជនជាតិដើមមួយមានសកម្មភាពនៅខេត្តក្រចេះនេះ។[៣៨]
សុខភាព អប់រំ និង អភិវឌ្ឍន៍
គ្រុនខ្យងហៀនគឺជាបញ្ហាមួយនៅខេត្តក្រចេះ។[៣៩] ការកើតជំងឺគ្រុនចាញ់ និង គ្រុនឈាមបានកើនឡើងយ៉ាងរហ័សក្នុងពាក់កណ្ដាលទសវត្សឆ្នាំ ២០០០ កំណើននេះត្រូវបានគេសន្និដ្ឋានថាមកពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។[៤០]គ្រុនចាញ់មានក្នុងចំណោមមនុស្សជាច្រើន (អភេកន្តោប្រជា) ដែលនៅក្នុងព្រៃខេត្តក្រចេះ។[២៥] អត្រាមរណៈទារកក្នុងខេត្ត ៩៧/១០០០ និង អត្រាមរណៈកុមារ ៨០/១០០០ គួរអោយកត់សំគាល់មានខ្ពស់ជាង មធ្យមភាគថ្នាក់ជាតិទៅទៀត (៦៨/១០០០ និង ៥៣/១០០០ រៀងគ្នា)។[២៥]
មន្ទីរពេទ្យ
រដ្ឋ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកខេត្តក្រចេះ
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកឈ្លូង
មន្ទីរពេទ្យបង្អែកស្រុកស្នួល
ឯកជន
វិស័យដឹកជញ្ជូន
ក្នុងខេត្តរថយន្តក្រុង០៣ ក្រុមហ៊ុន គឺក្រុមហ៊ុន សូរិយា, ក្រុមហ៊ុន រិទ្ធិមុន្នី និងក្រុមហ៊ុន ហ៊ួរលាន ក្រៅពីនេះ នៅមានរថយន្តឈ្នួលតូច និងមធ្យមជាច្រើនទៀត សំរាប់ដឹកជញ្ជូនអ្នក ដំណើរក្នុងខេត្ត និងក្រៅខេត្ត ។ នៅក្នុងខេត្តមាន ម៉ូតូឌុបភ្ញៀវទេសចរ ៥៧ គឿ្រង និងមគ្គុទេសន៍ទេសចរណ៍ ២៣នាក់។
ចំងាយផ្លូវ
ក្រចេះ-ភ្នំពេញ ៣៤០ គម
ក្រចេះ-ស្ទឹងត្រែង ១៤២ គម
ក្រចេះ-រតនៈគីរី ១៤៣ គម
ក្រចេះ-មណ្ឌលគីរី ២១១ គម
ក្រចេះ-កំពង់ចាម ២១៦ គម
ក្រចេះ-ព្រុំដែនវៀតណាម ១០១ គម
ផ្លូវទឹក
ក្រចេះ-ភ្នំពេញ ២២១ គ,ម
ក្រចេះ-កំពង់ចាម ១១៦ គ,ម
ក្រចេះ-ស្ទឹងត្រែង ១២៨ គ,ម
ផ្លូវអាកាសមានព្រលានយន្តហោះមួយនៅវាលវង់ បច្ចុប្បន្នពុំទាន់ដំណើរការ។
ការដឹកជញ្ជូនក្នុងខេត្ត
ក្រចេះ-ចំបក់ ៥២ គម តាមរថយន្តប្រភេទទេសចរណ៍ ១២ កៅអីមាន២គ្រឿង
ក្រចេះ-ឆ្លូង ៣៦ គ,ម តាមរថយន្តប្រភេទទេសចរណ៍ ៤ កៅអី មាន ៤ គ្រឿង, រថយន្តប្រភេទ ទេសចរណ៍ ១២ កៅអីមាន ២ គ្រឿងនិងរថយន្តប្រភេទដឹកទំនិញ ២,៥ តោនមាន ៤គ្រឿង
ក្រចេះ-សំបូរ ៣៦ គ.ម តាមរថយន្តប្រភេទទេសចរណ៍ ៤ កៅអីមាន ៦ គ្រឿង និងប្រភេទដឹកទំនិញ ១តោន និង ២,៥ តោនមាន ៩ គ្រឿង
ក្រចេះ-កន្ទួត ២២ គ.ម តាមរថយន្តប្រភេទដឹកទំនិញ ១ តោនមាន ៨ គ្រឿង
ក្រចេះ-ស្វាយជ្រះ តាមរថយន្តប្រភេទដឹកទំនិញ ១តោន និង ២,៥ តោនមាន ៥ គ្រឿង
ក្រចេះ-ស្នួល ៨៣ គ.ម តាមរថយន្តប្រភេទទេសចរណ៍ ១២ កៅអីមាន ៤ គឿ្រង រថយន្តក្រុង និងរថយន្ត ប្រភេទដឹកទំនិញមួយបាំងកន្លះមាន ៦ គ្រឿង
ការដឹកជញ្ជូនក្រៅខេត្ត
ក្រចេះ-ស្ទឹងត្រែង តាមរថយន្តទេសចរណ៍ ១៥ កៅអី មាន២ គ្រឿងរថយន្ត ៤ កៅអី មាន៦គ្រឿង និងរថយន្តក្រុង មាន៣ គ្រឿង
ក្រចេះ-រតនៈគិរី តាមរថយន្ត៤ កៅអី មាន ១២ គ្រឿង
ក្រចេះ-ភ្នំពេញ តាមរថយន្ត ៤កៅអីមាន ១២គ្រឿង រថយន្តទេសចរណ៍ ១២ ទៅ ១៥ កៅអី មាន ៣២ គ្រឿងនិងរថយន្តក្រុងមាន៣ក្រុមហ៊ុន ៕
មានជនជាតិភាគតិចយួនច្រើនគួរសមក្នុងខេត្តក្រចេះ។ ក្រចេះគឺជាស្រុកកំណើតនៃក្រុមជនជាតិដើមទាំងប្រាំពីរ: ព្នង កួយ មិល ខោញ ក្រោល ស្ទៀង និង ថ្មូន។[ ប្រហែល ៧០% អ្នករស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍នៃខេត្តនេះរស់នៅតាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គ តំបន់ក្រៅពីទន្លេនេះមានការតាំងនៅនៃប្រជាជនរប៉ាត់រប៉ាយ។[៤៤] ប្រហែល ៨% នៃប្រជាជនខេត្តក្រចេះគឺជាអ្នកស្រុកដើម ខេត្តនេះជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តបួនដែលមានអត្រាប្រជាជនដើមច្រើនគួរសមដែរ។ ៧០% នៃប្រជាជនទាំងនេះគឺនៅជនបទ។
