ឧទ្យាន​ជាតិ «​ភ្នំ​គូលែន​»​

ឯកសារពាក់ព័ន្ធ ខេត្តព្រះវិហាររួមមាន៖

1. ព្រំដែន ខេត្តព្រះវិហារ
2. ភូមិសាស្រ្តខេត្តព្រះវិហារ 
3. តំបន់ទេសចរណ៍ ខេត្តព្រះវិហារ 
4. សង្រ្គាម ខ្មែរ សៀម លើករណី ប្រាសាទព្រះវិហារ ឆ្នាំ ២០០៨ ដល់ ២០១១ 
5.  បណ្តាទីតាំង បង្កោលព្រំដែន ខ្មែរ សៀម ។ 
6. ប្រាសាទ ព្រះវិហារ 
7. ឧទ្យាន​តេ​ជោ​សែន​ឫស្សី​ត្រឹប
8. ចលនា ទន្រ្ទានព្រៃឈើនៅ ខេត្ត ព្រះវិហារ
9. ឧទ្យាន្តជាតិ ភ្នំគូលេន 
10. ជនជាតិ កួយ Kuy People
11. អាជីវកម្ម ព្រៃឈើ នៅកម្ពុជា

ការផ្សាយលើកទី ២ ទាក់ទង ចលនាបះបោរ ដណ្តើមដីព្រៃ ឬ ទឹកដីដូនតា កួយ នៅព្រះវិហារ ២០២៤ 

ការផ្សាយលើកទី ១៖ Sep 2, 2022 ទាក់ទងនឹងចលនាបះបោររបស់ ខឹម វាសនា តាំងខ្លួនគ្រួសីល្ប័ភ្នំគូលេន។

គូលេន Kulennagara ជាអតីតរាជធានីដ៍បុរាណ មានអាយុ ស្រប៉ាលៗជាមួយ នឹង ​Vijaya ក្រុងពិជ័យ ឬ វិជ័យ របស់ ចម្ប៉ា Champa ។យោងតាមផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្ត ចម្ប៉ាគ្រប់គ្រងទាំងស្រុក លើរដ្ឋនៅភ្នំគូលេននេះ របៀបជា សាសនាហិណ្ឌូរបស់ ឥណ្ឌា ដូចចម្ប៉ាដែរ។ គូលេន មកពី ភាសាសំស្រឹ្តក លឹង្គបុរា ដែលត្រូវគ្នាជាមួយ រដ្ឋមួយនៅ ម៉ាឡេ/ ឥណ្ឌូនេស៊ី គឺ លឹង្គតាន់ /កាឡិនតាន់ Kalentan. និងត្រូវជាមួយ មហាអំណាចធំនៅ ឥណ្ឌា ឈ្មោះថា ក្លឹង Galingar គឺ លឹង្គ នេះឯង។ រហូតឆ្នាំ ៨០២ ទើប នគរខ្មែរ ប្រកាសឯករាជ្យ ចេញពី ចាម ជ្វា Champa- and Java គ្រាដែល ចាម គេប្រកាសបង្ក់់ើតរដ្ឋ ឆ្នាំ ១៩២ នៃ គ.ស។

 ផ្លែគូលេន មានលក្ខណៈស្រដៀង ពងស្វាស របស់មនុស្ស !! នៅជ្រោះមាន ឆ្លាក់លឹង្គ ១០០០ !

ទំព័រនេះ ខ្ញូំសូមធ្វើការសង្ខបដូចតទៅ៖  ជ័យវរ្ម័នទី ១  បង្រួបបង្រួម ចេនឡាទឹក និង ចេនឡាគោក ។ជ័យវរ្ម័នទី ២ រំដោះជាតិ អាណាចក្រខែ្មរ ចេញពី អាណានិគម ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី។ ជ័យវរ្ម័នទី ៣  រក្សាសន្តិភាព រក្សាទឹកដីក្នុងនគរ ។

 ជ័យវរ្ម័នទី ៤ រំដោះជាតិចេញពី អាណានិគមចាម (ចម្បារ) ។ ជ័យវរ្ម័នទី ៥  រំដោះជាតិចេញពី អំណាចពួក សៀម ថៃ គឺភៀសខ្លួនពី តំបន់គ្រប់គ្រងពួក សៀម ចូលមក បន្ទាយស្រី កោះកេរ្តិ។ ជ័យវរ្ម័នទី ៦ ភៀសខ្លួន ពីសៀម ដូចស្តេច ជ័យវរ្ម័នទី ៥ ដែរ។ ជ័យវរ្ម័នទី ៧ រំដោះជាតិចេញពី អាណានិគម ចម្បារ និង លើកទ័ពចូលគ្របគ្រងនគរចម្បារ បន្ទាប់ ដកទ័ពជាង ១ លាននាក់ថយមកវិញ ដោយសារ ចម្បារ សហការណ៍ជាមួយទ័ព ម៉ុងហ្គោលី។ ចៅ ពញ្ញាយ៉ាត ដករាជធានី ពី អង្គរវត្តមក ភ្នំពេញ ព្រោះ ទ៏ពសៀម ថៃ​មានកម្លាំងឈ្លានពានកម្ពុជា។

ផែនទី តំបន់ភ្នំ គូលេន

ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានកម្ពុជា - AKP លោក ឃឹម ហ្វីណង់ អភិបាលស្រុកបន្ទាយស្រី ខេត្តសៀមរាប បានឱ្យដឹងនៅថ្ងៃទី០១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២នេះថា  ការចាកចេញរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលស្នាក់នៅក្នុងចម្ការជាមួយលោក ខឹម វាសនា នាភូមិថ្មជល់ ឃុំត្បែង ស្រុកបន្ទាយស្រី ខេត្តសៀមរាប នៅព្រឹកនេះគឺឃើញថា មានច្រើនជាងថ្ងៃមុនៗ បន្ទាប់ពីក្រុមការងារតំណាងឱ្យគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យចំនួន ០៦នាក់  បានធ្វើកិច្ចសន្យា ទទួលស្គាល់កំហុស និងធានាអះអាងថា នឹងឱ្យប្រជាពលរដ្ឋស្នាក់នៅចម្ការនេះ  ចាកចេញទៅផ្ទះវិញឱ្យអស់ត្រឹមថ្ងៃទី០៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២នេះរួចមក ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមិនទាន់ប្រាដកថា ចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ ដែលកំពុងបន្តស្នាក់នៅក្នុងចម្ការនេះ មានប៉ុន្មានទៀតនោះទេ។ អ្នកដែលបានចេញមកព្រឹកនេះ ភាគច្រើនឃើញមនុស្សចាស់ៗ និងក្មេងតូចៗ ហើយមានសភាពស្លេកស្លាំង និងសុខភាពមិនសូវល្អ ដែលបញ្ហាទាំងនេះ បានធ្វើឱ្យអាជ្ញាធរមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសុខភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលកំពុងបន្តស្នាក់នៅក្នុងនោះ ព្រោះពួកគាត់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាច្រើន អាចប្រឈមនឹងឆ្លងជំងឺកូវីដផងដែរ។ រាយការណ៍ដោយ ឃុត សៅ អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានAKP ប្រចាំខេត្តសៀមរាប ក្រសួងព័ត៌មាន - Ministry of Information អភិបាលស្រុកបន្ទាយស្រី៖ ប្រជាពលរដ្ឋដែលចេញពីកន្លែងស្នាក់នៅក្នុងចម្ការជាមួយ លោក ខឹម វាសនា មានសុខភាពស្លេកស្លាំង ជាពិសេសចាស់ៗ និងក្មេងតូចៗលោកអភិបាលស្រុកបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលបានចេញពីកន្លែងស្នាក់នៅក្នុងចម្ការជាមួយលោក ខឹម វាសនា នៅព្រឹកថ្ងៃនេះ ភាគច្រើនឃើញមនុស្សចាស់ៗនិងក្មេងតូចៗ ហើយមានជំងឺស្លេកស្លាំង សុខភាពមិនសូវល្អ ដែលបញ្ហាទាំងនេះ បានធ្វើឱ្យអាជ្ញាធរមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសុខភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលកំពុងបន្តស្នាក់នៅក្នុងនោះ ព្រោះពួកគាត់នៅប្រមូលផ្តុំគ្នាច្រើន អាចប្រឈមនឹងឆ្លងជំងឺកូវីដផងដែរ។ លោកអភិបាលស្រុកបានអំពាវនាវឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលនៅក្នុងចម្ការ សូមយល់ថា អ្វីដែលអាជ្ញាធរធ្វើទាំងអស់នេះ  គឺដើម្បីគ្រប់គ្រងឱ្យបាននូវសណ្ឋាប់ធ្នាប់ និងសន្តិសុខសុវត្ថិភាពសាធារណៈទាំងស្រុង យើងមិនបានហាមឃាត់ពាក់ព័ន្ធការមានជំនឿ ឬការប្រមូលផ្តុំផ្នែកគណបក្សនយោបាយនោះទេ ប៉ុន្តែយើងត្រូវការឱ្យមានស្នើសុំច្បាប់ត្រឹមត្រូវ និងមានគោលដៅ និងគោលបំណងឱ្យបានច្បាស់លាល់។លោកអភិបាលស្រុកបានអះអាងថា សម្រាប់ការប្រមូលផ្តុំពួកគាត់នេះ ពុំមានការសុំច្បាប់ ឬការអនុញ្ញាតិពីអាជ្ញាធរជាមុននោះទេ គឺបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការងារ និងការរៀនសូត្ររបស់ក្មេងៗផងដែរ។ យោងតាមកិច្ចសន្យា ចុះថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ របស់មនុស្ស៦នាក់ដែលគេស្គាល់ថា ជាមនុស្សជំនិតរបស់ លោក ខឹម វាសនា បានចេញមុខមកទទួលស្គាល់កំហុសអំពីការប្រមូលផ្តុំប្រជាពលរដ្ឋ និងសន្យាឱ្យពលរដ្ឋចាកចេញក្នុងរយៈពេល៥ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី០១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២នេះ៕

ភ្នំគូលែនមានឈ្មោះដើមថា មហិន្រ្ទព៌ត​ ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាទីតាំងកំណើតនៃអាណាចក្រអង្គរ។ វាជាកន្លែងដែល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ប្រារព្ធធ្វើពិធីទេវរាជ និងប្រកាសឯករាជ្យពីប្រទេសជ្វាក្នុងឆ្នាំ​៨០២ ដែលជាពេលដែលសម័យអង្គរកើតឡើង។ ភ្នំនេះជាទីក្រុងរបស់ចក្រភពខ្មែរ (អាណាចក្រខ្មែរ)ដំបូងគេជិតកន្លះសតវត្សមុនពេលប្តូរទៅហិហរាល័យ ដែលឥឡូងនេះហៅថារលួស។

កាលប្រវត្តិនៃស្តេច ជ័យវរន្ម មានដូចតទៅ

1. ជ័យវរ្ម័នទី ៧ (អង់គ្លេស: Jeyvaraman VII) (សំស្ក្រឹត: Jayavarman VII) (ប្រ.ស|គ.ស ១១២៥-១២១៩) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១១៨១-១២១៥)  អង្គរវត្ត រត់ភៀសខ្លួនចេញពី នគរចម្បារ
2. ជ័យវរ្ម័នទី ៦ (អង់គ្លេស: Jayavarman VI) (Kh-Pronoun: Jeyvaraman VI) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០-១១០៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១០៨០-១១០៧) អង្គរវត្ត រត់ភៀសខ្លួនចេញពី នគរ សៀម
3. ជ័យវរ្ម័នទី ៥ (អង់គ្លេស: Jeyvaraman V) (សំស្ក្រឹត: Jayavarman V) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០-១០០១) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ៩៦៨-១០០១) ក្រោយគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ក្នុងឆ្នាំ ៩៦៨ នៃគ.សករាជ ទ្រង់មានព្រះបរមនាមថា "វ្រះបាទ ធូលីជេងវ្រះកម្រតេងអញ ឝ្រីជយវម៌្មទេវ" បន្ទាយស្រី ខេត្ត សៀមរាប
4. ជ័យវរ្ម័នទី ៤ (អង់គ្លេស: Jeyvaraman IV) (សំស្ក្រឹត: Jayavarman IV) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០-៩៤២) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ៩២៨-៩៤២) ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៤ ទ្រង់មានបុត្រា ២អង្គព្រះនាម ហស៌វរ្ម័នទី២ ជាបុត្រច្បង និង រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ។  "រាជធានី​កោះកេរ្តិ៍​" ស្រុក គូលេន ព្រះវិហារ
5. ជ័យវរ្ម័នទី ៣ (អង់គ្លេស: Jeyvaraman III) (សំស្ក្រឹត: Jayavarman III) (ប្រ.ស|គ.ស ៨១២-៨៧៧) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ៨៣៥-៨៧៧) មិនមានកំណត់ត្រារៀបអភិសេក និង មិនមានកំណត់ត្រាអំពីបុត្រស្នងរាជ្យឡើយ ។ ក្រោយទទួលរាជសម្បត្តិគ្រងរាជទ្រង់មានព្រះបរមនាមថា "វ្រះបាទ ធូលីជេង វ្រះកម្រតេង អញ ឝ្រីជយវម៌្មទេវ" ប្រែជាខេមរៈភាសា "ព្រះបាទដែនដីខាងជើង ព្រះកម្រតែងអញ ព្រះស្រីជ័យវរ្ម័នទេវៈ" ដែលមានរាជធានីឈ្មោះ "ហៈរិហៈរាល័យ" (Kh-pronoun: Hariharealay) & (Foreingners text: Hariharālaya) នៅ តំបន់រលួស ខេត្តសៀមរាប ។ 
6. ជ័យវរ្ម័នទី ២ (អង់គ្លេស: Jeyvaraman II) (សំស្ក្រឹត: Jayavarman II) (ប្រ.ស|គ.ស ៧៧០-៨៥០) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ៨០២-៨៣៥) ព្រះអង្គជាស្ដេចខ្មែរដ៏ខ្លាំងពូកែមួយព្រះអង្គដែលរើបំរាសពីការត្រួតត្រា របស់រាជវង្ស សៃលេន្ត្រៈ ដែលមកពីកោះជ្វា (អង់គ្លេស: Java) នៃប្រទេស ឥណ្ឌូណេស៊ី បច្ចុប្បន្ន ។ ហើយព្រះអង្គបានធ្វើលទ្ធិ ព្រះសិវៈនិយម ដែលតាំងខ្លួនជាស្ដេចចក្រ នៃភាសា សំស្ក្រឹត វ្រះបាទធូលិជេង វ្រះកម្រតេងអញ ឝ្រិ ជយវម៌្មកេរស្វរៈ ប្រែជាភាសាខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ព្រះបាទដែនដីខាងជើង ព្រះកម្រតែងអញ គឺ ជ័យវរ្ម័នទេវរាជ។ ដែលព្រះអង្គបានប្រកាសឯករាជពីពួកជ្វា និង តាំងខ្លួនជាស្ដេចចក្រ នៃ អាណាចក្រកម្ពុជៈទេស ឆ្នាំ៨០២ នៃ គ.ស ។ ភ្នំគូលេន ខេត្ត សៀមរាប
7. ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី ១  (ឆ្នាំ៦៥៥-ឆ្នាំ៦៨១នៃគ.ស ( តំបន់ ចេនឡាទឹក និង ចេនឡា គោគ )

រាជធានីមហេន្ទ្របព៌ត ភ្នំគូលែន ខេត្តសៀមរាប សតវត្សទី៩ រជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។

អ្នកស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្របរទេសម្នាក់ បានអះអាងថា ទីក្រុងហរិហរាល័យបុរី ទឹកដីកំណើតអរិយអង្គរ កាលនោះស្តេចឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ ៨៧៧-៨៨៩ ខួបឆ្នាំ ឯករាជ្យជាតិ ១១៣៧ ជ័យវរ្ម័នទី២ និងខួប៦៣ឆ្នាំ ៩ វិច្ឆិកា ២០១៦ នរោត្តមសីហនុ។

ប្រាសាទបុរាណ

តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងរុករកនៅលើភ្នំគូលែនចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៩មក ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនត្រូវបានកត់ត្រា និងចុះក្នុងបញ្ចីរសារពើភណ្ឌប្រាសាទបុរាណ។ ប្រាសាទបុរាណទាំងនោះភាគច្រើនត្រូវបានកសាងក្នុងរជ្ជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ នាដើមសតវត្សរ៍ទី១៩។ ពិនិត្យជារួមប្រាសាទបុរាណ ដែលត្រូវបានរកឃើញរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ភាគច្រើនត្រូវបានកសាងឡើងអំពីឥដ្ឋ ជាប្រភេទសំណង់ទោល ដែលមានតួប៉មតែមួយនៅលើខឿនសង់អំពីថ្មបាយក្រៀម និងមានកំពែងសង់អំពីឥដ្ឋ និងប្រាសាទមួយចំនួនទៀតជាប្រភេទសំណង់ ដែលមានតួប៉មច្រើនស្ថិតនៅជាជួរ ព័ន្ធជុំវិញដោយកំពែងថ្មបាយក្រៀម។ ចំណែងប្រាសាទក្រោលរមាសជាប្រភេទសំណង់អំពីថ្មបាយក្រៀមទាំងតួប៉ម ថែវ និងកំពែងព័ន្ធជុំវិញ លើកលែងតែគ្រឿងលម្អស្ថាបត្យកម្ម​ ដែលរចនានៅលើថ្មភក់។ ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ នៅសតវត្សរ៍ទី១៣។ នៅអំឡុងដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ប្រាសាទមួយចំនួនត្រូវបានរកឃើញនៅលើភ្នំគូលែនមានដូចជា ប្រាសាទដំរីក្រាប ប្រាសាទអូផ្អុង ប្រាសាទអ្នកតា ប្រាសាទក្រហមជាដើម។ លុះរហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៣៦ ប្រាសាទបុរាណមួយចំនួនទៀតត្រូវបានរកឃើញមានដូចជា ប្រាសាទបួសនាគ ប្រាសាទរោងចិន ប្រាសាទរោងអារក្ស ប្រាសាទខ្លាឃ្មុំជាដើម។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្មទាំងនោះ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជនជាតិបារាំងឈ្មោះ ហ្វីលីប ស្ទែន បានកំណត់រចនាបទបន្ថែមមួយទៀត ក្នុងចំណោមរចនាបទសិល្បៈខ្មែរសម័យមុនអង្គរគឺរចនាបទគូលែន

ភ្នំគូលែនស្ថិតនៅក្នុងស្រុកស្វាយលើ (ប៉ែកខាងកើត និងប៉ែកខាងជើង) ស្រុកបន្ទាយស្រី(ប៉ែកខាងត្បូង)និងស្រុកវ៉ារិន (ប៉ែកខាងលិច) ហើយគ្របដណ្តប់លើឃុំចំនួន២ ឃុំខ្នងភ្នំនៃស្រុកស្វាយលើ និងឃុំឃុនរាមនៃស្រុកបន្ទាយស្រី។ ម្យ៉ាងទៀតឧទ្យាននេះព័ន្ធជុំវិញដោយឃុំចំនួន៤គឺឃុំបេងមាលា ឃុំកន្ទួត និងឃុំតាសោមនៃស្រុកស្វាយលើ និងឃុំត្បែងនៃស្រុកបន្ទាយស្រី។ ឧទ្យានមានចំងាយ ៦០គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងសៀមរាប និងប្រហែល ២៥គីឡូម៉ែត្រពីប្រាសាទបន្ទាយស្រី។ ភ្នំគូលែនគឺជាជួរភ្នំតូចមួយដែលមានកម្ពស់ខ្ពស់ល្មមហើយស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងជួរភ្នំដងរែក។

 ភ្នំគូលែនលាតសន្ធឹងប្រវែងប្រហែល ៤០គម ពីប៉ែកខាងលិចឈាងខាងជើង ទៅខាងកើតឈាងខាងត្បូង ហើយដែលមានចម្ងាយប្រហែល ៤៨គម នៅខាងជើងក្រុងសៀមរាប។ កំពូលភ្នំទាំងអស់មានកម្ពស់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ដែលមានកម្ពស់ជាមធ្យម ៤០០ម។ កំពូលដែលខ្ពស់បំផុតគឺមានកំពស់ ៤៨៧ម។ តាមភូមិសាស្ត្រ មួយផ្នែកធំនៃភ្នំគូលែនគឺជាថ្មភក់។ហេតុដូច្នេះហើយវាមានសារសំចាន់ជាខ្លាំងក្នុងអាណាចក្រខ្មែរ ដោយបានផ្ដល់នូវវត្ថុធាតុដើមក្នុងការសាងសង់សំណង់ផ្សេងៗ រួមមានទាំងប្រាសាទជាច្រើនគ្នុងតំបន់អង្គរ។ ប្រភពសំខាន់ជាងគេគឺស្ថិតនៅប៉ែកអាគ្នេយ៍នៃភ្នំ។[១] ភ្នំគូលែននិយាយាដោយឡែកជាភ្នំដែលមានទំហំធំជាងគេក្នុងចំណោមភ្នំតូចៗដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើ។

 ធម្មជាតិវិទូបារាំងឈ្មោះហង់រី មូហូត ដែលបានទភដល់ភ្នំគូលែងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១៩ បានចាប់ទុកភ្នំនេះថាជាខ្ពង់រាប ដោយសារខ្នងភ្នំមានសណ្ឋានជាវាលទំនាប ដែលមានវិសាលភាពធំល្វឹងល្វើយលាតសន្ធឹងតាមបណ្តោយជួរភ្នំ និងគ្របដណ្តប់ទៅដោយព្រៃក្រាស ហើយមានកម្ពស់ប្រែប្រួលពី៣០០ម៉ែត្រទៅ៤០០ម៉ែត្រ និងមានបណ្តោយប្រវែង៣៨គីឡូម៉ែត្រ។ ភ្នំគូលែនជាទីតាំងប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយ ដែលបានបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទបុរាណ និងស្ថានីយ៍បុរាណជាច្រើនកន្លែងរួមទាំងសហគមន៍មនុស្សផងដែរ។ ម្យ៉ាងទៀតភ្នំនេះបានក្លាយជាប្រធានបទដ៏សំខាន់សម្រាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវទាំងឡាយ ចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៩មករហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ក្នុងនោះយើងឃើងមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងវិភាគទៅលើសំណង់បុរាណ វត្ថុសិល្បៈ សិលាចារឹក ព្រៃឈើ និងប្រព័ន្ធផ្លូវទឹកធម្មជាតិនានា។ មានប្រាសាទប្រហែល ២០ ត្រូវបានរកឃើញនៅលើភ្នំនេះ។ ភ្នំគូលែនត្រូវប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចាត់ទុកថា ជាភ្នំសក្ការបូជានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែលជាទីពេញនិយមក្នុងធ្វើធម្មយាត្រាក្នុងចន្នោះពេលចុងសប្តាហ៍ពិធីបុណ្យ។ វាជាកន្លែងដែលមានតួនាដ៏សំខាន់ នៅតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រចក្រភពខ្មែរ។ នៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តតូចមួយដែលមានដំកល់បដិមាព្រះពុទ្ធមួយអង្គទំរេតព្រះកាយដែលឆ្លាក់ចេញពីផ្ទាំងថ្មភ្នំតែម្តង។ នៅក្បែរនោះដែរមានទឹកធ្លាក់ដែលជាការទាក់ទាញមួយសំរាប់ទេសចរមុជទឹកកំសាន្ត។ នៅជំរាលភ្នំមានទីសក្ការៈតូចមួយដែលនៅទីនោះគេឱ្យឈ្មោះថាទឹកជប់ គឺជាកន្លែងដែលទឹកផុសចេញពីក្នុងថ្ម ហើយត្រូវចាត់ទុកថាជាទឹកព្រះដោយហេតុនោះផុសចេញពីភ្នំសក្ការបូជា។

ឧទ្យានជាតិព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន នរោត្តម ភ្នំគូលែនត្រូវបានបង្កើតឡើង និងកំណើតដោយព្រះរាជក្រឹត្យចុះថ្ងៃទី០១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៣ ដោយមានផ្ទៃដីសរុបចំនួន ៣៧៥០០ ហិចតា ដែលមានវិសាលភាពក្របដណ្តប់លើភ្នំចំនួន ៣គឺ ភ្នំគូលែន ភ្នំក្បាលស្ពាន និងភ្នំហប់។ ភ្នំគូលែនធ្លាប់ទទួលបានងារជា ឧទ្យានជាតិតាមរយៈព្រះរាជក្រឹត្យកាលពីឆ្នាំ១៩៦៩ ហើយបានក្លាយជាឧទ្យានជាតិទី២ បន្ទាប់ពីអង្គរជាឧទ្យានជាតិទី១ ត្រូវបានការពារ និងកំណត់ដោយព្រះរាជក្រឹត្យកាលពីឆ្នាំ១៩២៥។ ឧទ្យានជាតិមានទីតាំងនៅក្នុងស្រុកចំនួន៣គឺ ស្រុកស្វាយលើ(បែ៉កខាងកើត និងខាងជើង) ស្រុកបន្ទាយស្រី(ប៉ែកខាងត្បូង)និងស្រុកវ៉ារិន(ប៉ែកខាងលិច) ហើយក៏គ្របដណ្តប់លើឃុំចំនួន ២ គឺឃុំខ្នងភ្នំ នៃស្រុកស្វាយលើ និង ឃុំ ឃុនរាម នៃស្រុកបន្ទាយស្រី។

ដោយ៖ ប៉ូ សុភា  ភ្នំពេញ៖ កម្ពុជាមានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណដ្ឋានសរុបជាង ៥៣០០ ក្នុងនោះនៅឧទ្យានជាតិព្រះជ័យវរ្ម័ន«ភ្នំគូលែន» មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណដ្ឋានច្រើនជាងគេ គឺ៤២៦ និង៤,៨៧៤ទៀត គឺស្ថិតនៅតំបន់ការពារធម្មជាតិចំនួន ៨៥៧កន្លែង។ នេះបើតាមលោក នេត ភក្រ្តា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន។ ឧទ្យានជាតិព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ភ្នំគូលែនមានផ្ទៃដីសរុបចំនួនជាង ៣ម៉ឺនហិកតា ដោយគ្រប់ដណ្តប់លើ ភ្នំចំនួន៣គឺ ភ្នំគូលែន ភ្នំក្បាលស្ពាន និងភ្នំហប់។ ដោយសារឧទ្យានជាតិនេះ មានផ្ទៃដីធំ និងស្ថិតក្នុងតំបន់ប្រវត្តិសាស្រ្ត តំបន់ការពារឧទ្យានជាតិព្រះជ័យវរ្ម័ន«ភ្នំគូលែន» ត្រូវបានចាត់ចូលជាតំបន់ដែល​មាន បុរាណដ្ឋានច្រើនជាងគេ ក្នុងចំណោមតំបន់ការពារក្នុងខេត្តចំនួន២១  ដែលមានផ្ទៃដីសរុប ៧៣លានហិកតា ស្មើប្រមាណ ៤១ ភាគរយ នៃផ្ទៃដីប្រទេស។ 

បើតាមអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្រ្តា បុរាណដ្ឋានទាំងនេះកំពុងក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍យ៉ាងសំខាន់ផ្សារភ្ជាប់នឹងទេសចរណ៍ធម្មជាតិ និងបានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ទន្ធឹមនេះក្រសួងបរិស្ថាន បានសហការជាមួយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈក្នុងការការពារ និងអភិរក្សបុរាណដ្ឋានទាំងនេះ។ « ក្រសួងបរិស្ថានមានយុត្តាធិការលើការគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិ និងរបៀងអភិរក្ស។ ចំណែកក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រ សិល្បៈមានតួនាទីក្នុងការអភិរក្សការពារបុរាណដ្ឋាននិងប្រាង្គប្រាសាទក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិទាំងនោះដូចជាការជួសជុល តំហែទាំជាដើម»។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់ លោកនេត្រ ភក្រ្តា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន។ 

ក្រសួងបរិស្ថានក៏បានអំពាវនាវដល់ពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិដែល មានបុរាណដ្ឋាននិងប្រាសាទបុរាណ ឱ្យចូលរួមការពារនិងអភិរក្សឱ្យបានល្អ ដើម្បីថែរក្សាកេរមរតកដូនតាខ្មែរឱ្យនៅគង់វង្ស និងអាចផ្តល់ផលប្រយោជន៍ទាំងការសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែបុរាណ វិទ្យានិងការសិក្សាស្វែងយល់ពីប្រពៃណីវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ៕

សម្ដេចពិជ័យសេនា ទៀ បាញ់ ចូលរួមដាំកូនឈើជិត២ម៉ឺនដើមលើខ្នងភ្នំគូលែន ដើម្បីជាសារដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសឈប់កាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ម្ដេចពិជ័យសេនា ទៀ បាញ់ មានប្រសាសន៍ក្នុងឱកាសនោះថា ការចូលរួមដាំកូនឈើនាពេលនេះ គឺជាសារមួយជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទូរទាំងប្រទេស ឲ្យមានស្មារតីភ្ញាក់រលឹក ក្នុងការចូលរួមការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ។ ប្រសិនបើ យើងមិនបានជួយដាំ ថែរក្សា ការពារនោះទេ សូមកុំមករុករាន មកបំផ្លាញនៅទីនេះ ក៏ដូចជាតំបន់អភិរក្សដទៃទៀតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

By cheathilika -ថ្ងៃទី 19 ខែ កក្កដា 2017 ដាំកូនឈើជាង៣ម៉ឺនដើម នៅតំបន់ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន

ខេត្តសៀមរាប៖ ថ្ងៃទី១៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ម្សិលមិញនេះ នៅឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន ស្រុកស្វាយលើ លោក គឹម ឆៃហៀង អភិបាលរងខេត្តសៀមរាប ជាតំណាងលោកអភិបាលខេត្ត និងលោក យិន គឹមស៊ាន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងបរិស្ថាន បានជួបសំណេះសំណាលជាមួយមន្ត្រីរាជការ ព្រមទាំងប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ៣០០នាក់ និងបានដាំកូនឈើចម្រុះពូជចំនួន២០.០០០ដើម លើផ្ទៃដីចំនួន៣.៥ហិកតា និងចែកកូនឈើហូបផ្លែចំនួន១៥.០០០ដើម ជូនតំណាងសហគមន៍ទាំង៥ ព្រមទាំងប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅឃុំខ្នងភ្នំ។ លោក គឹម ឆៃហៀង អភិបាលរងខេត្តសៀមរាប បានបន្តថា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៩នេះតទៅ យើងនឹងធ្វើពិធីដាំកូនឈើបន្តទៀត នៅលើខ្នងភ្នំគូលែន ចំនួន៥០.០០០ដើមលើផ្ទៃដីប្រមាណ​៧ហិកតា៕

ថ្ងៃចន្ទ ទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩អុិត សេរីវឌ្ឍនៈ 

អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដ៖“មហិន្រ្ទប្រាវ៉ាតា”គឺរាជធានីដើមនៃអាណាចក្រអង្គរលាក់ខ្លួននៅក្នុងព្រៃ

ទីបំផុត អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដបានរកឃើញអតីតរាជធានីបុរាណរបស់អាណាចក្រខ្មែរ លាក់ខ្លួនច្រើនសតវត្សនៅភូមិសាស្រ្ដព្រឹក្សព្រៃនៅកម្ពុជា។ក្រុងបុរាណដែលអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដចាត់ទុកថាជាទីក្រុងដែលបាត់មានឈ្មោះថា មហិន្រ្ទប្រាវ៉ាតាដែលជារាជធានីដំបូងគេនៅក្នុងសម័យកាលដ៏រុងរឿងរបស់ខ្មែរគឺអាណាចក្រអង្គរពីសតវត្សទី៩ដល់ទី១៥។

ព័ត៌មាននេះចេញផ្សាយល្បីខ្ទរខ្ទារពីសំណាក់បណ្ដាញផ្សាយព័ត៌មានបស្ចឹមប្រទេសមានBBC CNN និង ព័ត៌មានអូស្រ្ដាលី ABC NEWS។

ជាការពិត អ្នកបុរាណវិទ្យា និង អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្ដបានដឹងពីអត្ថិភាពនៃរាជធានីមហិន្ទ្រប្រាវ៉ាតានៃជាច្រើនទសវត្សមកហើយ។ក៏ប៉ុន្ដែភស្ដុតាងដែលរកបានមិនទាន់សមល្មមនឹងប្រកាសពីភាពច្បាស់លាស់ថាជារាជធានីដើមនៃអាណាចក្រអង្គរឡើយ។រហូតដល់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដបានពិសោធន៍ដោយប្រព័ន្ធបាញ់ពន្លឺស្កេនបាតដី ដែលគេហៅថា Airborne Laser ឬ Lidar ។បច្ចេកវិទ្យានេះប្រើរយៈពេលស្រាវជ្រាវយូរណាស់នៅលើទឹកដីបុរាណដែលបានកាប់ខ្លួនក្នុងព្រៃស្ដុកទៀតផង។

នៅក្នុងទំនាក់ទំនងនៃការវាស់ស្ទង់បាតដីសម័យអង្គរក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានធ្វើផែនទីមើលពីប្រព័ន្ធរៀបចំក្រុងនៃសម័យនោះដែលស្ថិតនៅលើភ្នំគូលែនភាគអាគ្នេយ៍នៃតំបន់អង្គរ។

ជាអ្នកនិពន្ធម្នាក់និងជាអ្នកជំនាញបុរាណវិទ្យាមួយរូបផងលោក Jean-Baptiste Chevanceមកពីវិទ្យាស្ថានបុរាណវិទ្យានិងការអភិវឌ្ឍនៅចក្រភព អង់គ្លេសបានពន្យល់ក្នុងអត្ថបទស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមពួកគាត់ថា តំបន់ភ្នំគូលែនដើមឡើងពុំសូវមានអ្នកបុរាណវិទ្យាចាប់អារម្មណ៍ប៉ុន្មាននោះទេ ពោលវាស្ទើរតែបាត់ចេញពីផែនទីបុរាណវិទ្យាលើកឡើងតែភស្ដុតាងតិចតួចនៃថ្មប្រាសាទបាកបែកជាការបញ្ជាក់ប៉ុណ្ណោះ។

ការរុករករបស់អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដនឹងបច្ចេកវិទ្យាដ៏ទំនើបស្កេននេះចាប់ផ្ដើមតាំងពីឆ្នាំ២០១២ និងបញ្ចប់ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ ហើយក្រុមក៏បានធ្វើការចងក្រងនឹងប្រកាស ពីភាពជោគជ័យរបស់ខ្លួនក្នុងការរកឃើញទីក្រុងដែលបាត់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩នេះ។

រូបភាពនិងវីឌីអូដែលបានមកពីការស្កេននោះរកឃើញថារាជធានីបុរាណនោះមាន វិមាន ព្រះបរមរាជវាំង អាងស្ដុកទឹក ផ្លូវ ប្រាសាទ វាលស្រែវាសស្រូវ ប្រឡាយទឹកខ្វាត់ខ្វែង ផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋ ប្រកបដោយរចនាសម្ព័ន្ធប្លង់ស្អាតនៃ នគរូបនីយកម្មគឺជាទីក្រុងដ៏ស្មុគស្មាញតែលក្ខណៈពិសេសនៃទីក្រុងនេះគឺត្រូវបានរចនាឡើងជារាងក្រឡាចត្រង្គនៃអ័ក្សលីនេអ៊ែរនិងមានទំហំរហូតដល់ ៥០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡាគិតជាសរុប។ក៏ប៉ុន្ដែតំបន់ដែលមានព្រៃឈើក្រាស់ៗពិតជាពិបាកក្នុងការស្កេនវាខ្លាំងណាស់។តែជាការសោកស្ដាយរាជធានីត្រូវបានបោះបង់ចោលហើយមានការរើមូលដ្ឋានទៅស្ថាបនានៅតំបន់អង្គរទៅវិញ។ការសន្និដ្ឋានតាមបែបវិទ្យាសាស្រ្ដបានបញ្ជាក់ថាការផ្លាស់ប្ដូររាជធានីប្រហែលមកពីកត្តាចាំបាច់នូវការប្រសើរឡើងនូវកសិកម្មដែលត្រូវរើចេញពីតំបន់ភ្នំនិងការទប់ទល់នឹងធម្មជាតិ។ក៏ប៉ុន្ដែអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដទាំងនោះបានអបអរសាទរចំពោះការរើមករាជធានីថ្មីបានជម្រុញឱ្យអាណាចក្រអង្គរក្លាយជាយុគសម័យដ៏រុងរឿងបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ដកម្ពុជា ហើយវប្បធម៌អស់ទាំងនោះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនិងពេញចិត្តទាញយកពីប្រទេសនៅជុំវិញកម្ពុជាមកទល់សព្វថ្ងៃមានថៃ ឡាវ ភូមា ជាដើម។

តាមពង្សាវតាខ្មែរ ភ្នំគូលែននេះមានឈ្មោះដើមថា មហិន្រ្ទព៌ត ជាកន្លែងដែលព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ ស្ថាបនិកសម័យអង្គរ ប្រារព្ធធ្វើពិធីទេវរាជ និងប្រកាសឯករាជ្យពី ប្រទេសជ្វាក្នុងឆ្នាំ​៨០២ ដែលជាពេលដែលសម័យអង្គរកើតឡើង។ ភ្នំនេះជាទីក្រុងរបស់ចក្រខ្មែរ (អាណាចក្រខ្មែរ)ដំបូងគេជិតកន្លះសតវត្ស មុនពេលប្តូរទៅហិហរាល័យ។ នៅលើភ្នំនេះគេរកឃើញមានប្រាសាទបុរាណចំនួន២០ភាគច្រើនធ្វើពីថ្មភក់ហើយ ត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដនិងបុរាណវិទ្យាថា ថ្មភក់ជាច្រើនត្រូវបានកាប់រលីងពីភ្នំនេះបណ្ដែតតាមទឹកនិងអូសដោយដំរីទៅធ្វើប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរប្រមាណជា៤០គីឡូម៉ែត្រ។ភ្នំគូលែនស្ថិតនៅក្នុងស្រុកស្វាយលើ និងស្រុកវ៉ារិន ចំងាយ ៦០គីឡូម៉ែត្រពីក្រុងសៀមរាប និងប្រហែល ២៥គីឡូម៉ែត្រពីប្រាសាទបន្ទាយស្រី។ភ្នំគូលែនលាតសន្ធឹងប្រវែង ៤០គម ពីប៉ែកខាងលិចឈាងខាងជើង ទៅខាងកើតឈាងខាងត្បូង ហើយដែលមានចម្ងាយប្រហែល ៤៨គមនៅខាងជើងក្រុងសៀមរាប។ កំពូលភ្នំទាំងអស់មានកម្ពស់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ដែលមានកម្ពស់ជាមធ្យម ៤០០ម មានផ្ទៃដីសរុប ៣៧៥០០ហិកតា ។ កំពូលដែលខ្ពស់បំផុតគឺមានកំពស់ ៤៨៧ម។ភ្នំគូលែនបានប្រែក្លាយខ្លួនជាឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែននិងមិនត្រឹមតែជាបេតិកភណ្ឌជាតិមិនអាចកាត់ថ្លៃបានទេថែមទាំងជាតំបន់ ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោកចុះបញ្ជ ីនៅអង្គការយូនីស្កូក្នុងថ្ងៃទី១ ខែតុលាឆ្នាំ១៩៩២។

ថ្មីៗនេះផងដែរដើម្បីលើកកម្ពស់តម្លៃទេសចរណ៍ជាតិបន្ថែមទៀត ព្រមទាំងដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរទន្ទឹមការមើលឃើញពីសក្តានុពលរបស់ភ្នំគូលែន សម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំក្រំថ្មបែបធម្មជាតិ មានប្រាង្គប្រាសាទ ចម្លាក់សិលា និងបុរាណដ្ឋានដ៏ច្រើន មានស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ មានពយភ្នំដែលកើតឡើងពីធម្មជាតិ ទេសភាពនៅលើគិរីបុព្វតាដ៏ស្រស់ត្រកាល​ លក្ខណៈអំណោយផលនេះ ក្រសួងទេសចរណ៍នឹងជំរុញរៀបចំតំបន់ភ្នំគូលែន ខេត្តសៀមរាប ទៅជា«តំបន់ទេសចរណ៍វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិ» និង«ទេសចរណ៍បែបផ្សងព្រេង»៕

ដោយ៖ ឆោម ពៅនិកា